خشکی چشم یکی از مشکلات شایعی است که اکثر افراد به آن دچار هستد و یکی از عمده ترین دلایل مراجعین افراد به جشم پزشک می باشد. یکی از اصلی ترین راهکار هایی که برای این عارضه وجود دارد استفاده از قطره اشک مصنوعی است. برند های مختلفی از این قطره در بازار موجود است که تفاوت آن ها مربوط به نوع مواد نگهدارنده و چگونگی مصرف است.
فهرست مطلب
خشکی چشم چیست؟
زمانی اتفاق می‌افتد که چشمان شما به اندازه کافی اشک برای مرطوب نگه داشتن سطح چشم تولید نمی‌کنند یا اشک خیلی سریع تبخیر میشود. این میتواند باعث ناراحتی، قرمزی و تاری دید شود.
علل خشکی چشم:
- کاهش تولید اشک: این میتواند ناشی از افزایش سن، برخی بیماری‌ها مانند آرتریت روماتوئید و لوپوس، یا مصرف برخی داروها باشد.
- افزایش تبخیر اشک: این میتواند ناشی از قرار گرفتن در معرض باد، آب و هوای خشک، استفاده از لنزهای تماسی و پلک زدن کم باشد.
- مشکلات پلک: پلک زدن به پخش اشک در سراسر سطح چشم کمک می‌کند. اگر به اندازه کافی پلک نزنید، چشمان شما ممکن است خشک شوند. این میتواند ناشی از برخی بیماری‌ها مانند فلج صورت یا استفاده از برخی داروها باشد.
عوامل خطر خشکی چشم:
- سن: خشکی چشم در افراد بالای 50 سال شایع‌تر است.
- جنسیت: زنان بیشتر از مردان به خشکی چشم مبتلا می‌شوند.
- استفاده از لنزهای تماسی: لنزهای تماسی می‌توانند با سطح چشم تداخل داشته باشند و تبخیر اشک را افزایش دهند.
- بیماری‌های خاص: برخی بیماری‌ها مانند آرتریت روماتوئید، لوپوس، دیابت و سندرم شوگرن می‌توانند خطر ابتلا به خشکی چشم را افزایش دهند.
- داروها: برخی از داروها، مانند آنتی هیستامین‌ها، ضد افسردگی‌ها و داروهای فشار خون، می‌توانند باعث خشکی چشم شوند.
اگر خشکی چشم دارید، ممکن است علائم زیر را تجربه کنید:
- احساس سوزش، خراشیدگی یا سوزش در چشم
- احساس وجود جسم خارجی در چشم
- قرمزی چشم
- حساسیت به نور
- تاری دید
- اشک بیش از حد (ممکن است به نظر پارادوکسیکال برسد، اما در برخی موارد، خشکی چشم می تواند منجر به تحریک غدد اشک و تولید اشک بیش از حد شود)
اگر این علائم را تجربه می‌کنید، مهم است که برای تشخیص و درمان به چشم پزشک مراجعه کنید. درمان خشکی چشم به علت آن بستگی دارد. درمان‌های رایج عبارتند از:
- اشک مصنوعی: اشک مصنوعی می تواند به مرطوب نگه داشتن چشم و تسکین علائم کمک کند.
- انسداد مجرای اشک: انسداد مجرای اشک می تواند به جلوگیری از تخلیه اشک از چشم کمک کند.
- دارو: برخی از داروها می توانند به افزایش تولید اشک یا کاهش التهاب کمک کنند.
- تغییر سبک زندگی: تغییراتی در سبک زندگی مانند اجتناب از دود، استفاده از مرطوب کننده و پلک زدن بیشتر می تواند به بهبود علائم کمک کند.
در برخی موارد، ممکن است جراحی برای درمان خشکی چشم لازم باشد.
ترکیبات قطره اشک مصنوعی
ترکیبات قطره اشک مصنوعی می تواند بسته به نوع و برند آن متفاوت باشد، اما به طور کلی شامل موارد زیر است:
- آب: این ماده اصلی ترین جزء هر قطره اشک مصنوعی است و به مرطوب نگه داشتن سطح چشم کمک می کند.
- نمک: نمک موجود در اشک مصنوعی به حفظ تعادل الکترولیت ها در چشم کمک می کند و همچنین می تواند به تسکین سوزش و تحریک کمک کند.
- مواد غلیظ کننده: این مواد به افزایش ویسکوزیته اشک مصنوعی کمک می کنند تا بیشتر روی سطح چشم باقی بماند و اثر مرطوب کنندگی آن را طولانی تر کند. رایج ترین مواد غلیظ کننده عبارتند از:
- هیدروکسی پروپیل متیل سلولز (HPMC): این ماده رایج ترین ماده غلیظ کننده در قطره اشک مصنوعی است.
- کربوکسی متیل سلولز (CMC): این ماده مشابه HPMC است، اما ممکن است کمی کمتر چسبنده باشد.
- هیالورونیک اسید: این ماده به طور طبیعی در اشک وجود دارد و به حفظ رطوبت چشم کمک می کند.
- نگهدارنده ها: نگهدارنده ها به جلوگیری از رشد باکتری ها و قارچ ها در قطره اشک مصنوعی کمک می کنند. رایج ترین نگهدارنده ها عبارتند از:
- بنزالکونیوم کلرید: این ماده یک نگهدارنده رایج است، اما می تواند در برخی افراد باعث تحریک شود.
- ** پلی اتیلن گلیکول (PEG):** این ماده یک نگهدارنده ملایم تر است که کمتر احتمال دارد باعث تحریک شود.
- مواد دیگر: برخی از قطره های اشک مصنوعی ممکن است حاوی مواد دیگری مانند لوبریکن ها برای روان تر کردن چشم یا آنتی هیستامین ها برای کاهش قرمزی و خارش باشند.
فواید قطره اشک مصنوعی
- تسکین خشکی چشم: این شایع ترین مشکلی است که قطره اشک مصنوعی برای آن استفاده می شود. خشکی چشم می تواند ناشی از عوامل مختلفی از جمله افزایش سن، شرایط محیطی مانند هوای خشک یا بادخیز، و استفاده از برخی داروها باشد. قطره اشک مصنوعی می تواند با جایگزینی اشک طبیعی از دست رفته، به مرطوب نگه داشتن چشم و تسکین علائم خشکی مانند سوزش، خارش، قرمزی و احساس سوزش کمک کند.
- کاهش خستگی چشم: خستگی چشم می تواند ناشی از استفاده زیاد از کامپیوتر، مطالعه، یا رانندگی باشد. قطره اشک مصنوعی می تواند با مرطوب نگه داشتن چشم و کاهش سوزش و تحریک، به کاهش خستگی چشم کمک کند.
- محافظت از چشم: قطره اشک مصنوعی می تواند به محافظت از چشم در برابر عوامل مضر محیطی مانند گرد و غبار، دود و آلاینده ها کمک کند.
- کاهش قرمزی و التهاب: قطره اشک مصنوعی می تواند به کاهش قرمزی و التهاب ناشی از آلرژی، عفونت یا خشکی چشم کمک کند.
- بهبود خشکی ناشی از استفاده از لنزهای تماسی: استفاده از لنزهای تماسی می تواند اشک طبیعی را از بین ببرد و منجر به خشکی چشم شود. قطره اشک مصنوعی می تواند به مرطوب نگه داشتن چشم و کاهش ناراحتی ناشی از خشکی چشم هنگام استفاده از لنزهای تماسی کمک کند.
موارد استفاده دیگر:
- قبل و بعد از عمل جراحی چشم: از قطره اشک مصنوعی می توان برای مرطوب نگه داشتن چشم و تسکین سوزش و تحریک بعد از عمل جراحی چشم استفاده کرد.
- برای افراد مبتلا به برخی بیماری های چشمی: افراد مبتلا به برخی بیماری های چشمی مانند سندرم خشکی چشم شدید (Sjögren's syndrome) یا التهاب ملتحمه (conjunctivitis) ممکن است نیاز به استفاده منظم از قطره اشک مصنوعی داشته باشند.
دلایل استفاده از قطره اشک مصنوعی
اشک مصنوعی جایگزینی برای اشک طبیعی است که به مرطوب نگه داشتن چشم کمک می‌کند. اشک طبیعی نقش مهمی در سلامت چشم ایفا می‌کند. به شستشوی چشم از گرد و غبار و آلاینده‌ها، کمک به مبارزه با عفونت و حفظ سلامت سطح چشم کمک می‌کند.
با این حال، برخی افراد به دلایل مختلفی از جمله افزایش سن، شرایط محیطی و برخی از داروها، اشک کافی تولید نمی‌کنند. این امر میتواند منجر به خشکی چشم شود که میتواند باعث علائمی مانند سوزش، خارش، قرمزی و احساس سوزش شود.
قطره اشک مصنوعی میتواند با جایگزینی اشک طبیعی از دست رفته به موارد زیر کمک کند:
- تسکین علائم خشکی چشم: این شایع‌ترین دلیل استفاده از قطره اشک مصنوعی است.
- کاهش خستگی چشم: استفاده زیاد از کامپیوتر، مطالعه یا رانندگی میتواند منجر به خستگی چشم شود. قطره اشک مصنوعی میتواند با مرطوب نگه داشتن چشم و کاهش سوزش و تحریک، به کاهش خستگی چشم کمک کند.
- محافظت از چشم: قطره اشک مصنوعی میتواند به محافظت از چشم در برابر عوامل مضر محیطی مانند گرد و غبار، دود و آلاینده‌ها کمک کند.
- کاهش قرمزی و التهاب: قطره اشک مصنوعی میتواند به کاهش قرمزی و التهاب ناشی از آلرژی، عفونت یا خشکی چشم کمک کند.
- بهبود خشکی ناشی از استفاده از لنزهای تماسی: استفاده از لنزهای تماسی میتواند اشک طبیعی را از بین ببرد و منجر به خشکی چشم شود. قطره اشک مصنوعی میتواند به مرطوب نگه داشتن چشم و کاهش ناراحتی ناشی از خشکی چشم هنگام استفاده از لنزهای تماسی کمک کند.
علاوه بر این موارد، قطره اشک مصنوعی ممکن است برای:
- قبل و بعد از عمل جراحی چشم: از قطره اشک مصنوعی می‌توان برای مرطوب نگه داشتن چشم و تسکین سوزش و تحریک بعد از عمل جراحی چشم استفاده کرد.
- افراد مبتلا به برخی بیماری‌های چشمی: افراد مبتلا به برخی بیماری‌های چشمی مانند سندرم خشکی چشم شدید (Sjögren's syndrome) یا التهاب ملتحمه (conjunctivitis) ممکن است نیاز به استفاده منظم از قطره اشک مصنوعی داشته باشند.
انواع قطره اشک مصنوعی
دو نوع اصلی قطره اشک مصنوعی وجود دارد:
- قطره اشک مصنوعی با مواد نگهدارنده:
این نوع رایج ترین نوع قطره اشک مصنوعی است. مواد نگهدارنده به جلوگیری از رشد باکتری ها و قارچ ها در قطره اشک مصنوعی کمک می کنند. با این حال، این مواد نگهدارنده گاهی اوقات می توانند باعث تحریک چشم شوند، به خصوص در افراد مبتلا به چشم های حساس.
برخی از رایج ترین مواد نگهدارنده در قطره اشک مصنوعی با مواد نگهدارنده عبارتند از:
- بنزالکونیوم کلرید: این ماده یک نگهدارنده رایج است، اما می تواند در برخی افراد باعث تحریک شود.
- ** پلی اتیلن گلیکول (PEG):** این ماده یک نگهدارنده ملایم تر است که کمتر احتمال دارد باعث تحریک شود.
- قطره اشک مصنوعی بدون مواد نگهدارنده:
این نوع قطره اشک مصنوعی برای افرادی که چشم های حساس دارند یا مستعد تحریک با مواد نگهدارنده هستند، مناسب است. با این حال، قطره اشک مصنوعی بدون مواد نگهدارنده معمولاً گران تر از قطره اشک مصنوعی با مواد نگهدارنده است و باید بیشتر استفاده شود زیرا استریل نیستند.
برخی از قطره های اشک مصنوعی بدون مواد نگهدارنده در ویال های تک دوز عرضه می شوند که برای هر بار استفاده استریل می شوند.
انواع دیگر قطره اشک مصنوعی:
علاوه بر دو نوع اصلی قطره اشک مصنوعی، انواع دیگری از قطره اشک مصنوعی نیز وجود دارد که برای نیازهای خاص طراحی شده اند، از جمله:
- قطره اشک مصنوعی غلیظ: این نوع قطره اشک مصنوعی ویسکوزیته بیشتری دارد و می تواند برای افرادی که خشکی چشم شدید دارند مفید باشد.
- قطره اشک مصنوعی لیپیدی: این نوع قطره اشک مصنوعی حاوی لیپیدهایی است که به حفظ لایه چربی طبیعی اشک کمک می کند. این می تواند برای افرادی که مشکلات لایه چربی اشک دارند مفید باشد، مانند افرادی که پلک زدن ندارند (بلفاروپلژی) یا افرادی که مشکلات غدد پلک دارند (بلفاریت).
- قطره اشک مصنوعی با مواد ضد احتقان: این نوع قطره اشک مصنوعی حاوی مواد ضد احتقان است که می تواند به قرمزی و التهاب چشم کمک کند.
- قطره اشک مصنوعی با آنتی هیستامین: این نوع قطره اشک مصنوعی حاوی آنتی هیستامین است که می تواند به علائم آلرژی چشم کمک کند.
عوارض قطره اشک مصنوعی
قطره اشک مصنوعی به طور کلی ایمن و برای اکثر افراد بی خطر محسوب می شود، اما در برخی موارد ممکن است عوارض جانبی داشته باشد. این عوارض جانبی معمولا خفیف و موقتی هستند.
برخی از عوارض جانبی احتمالی قطره اشک مصنوعی :
- سوزش یا قرمزی خفیف چشم: این شایع ترین عارضه جانبی قطره اشک مصنوعی است. معمولا این سوزش یا قرمزی بعد از چند ثانیه برطرف می شود.
- تاری دید موقت: برخی از قطره های اشک مصنوعی، به ویژه انواع ژلی، ممکن است باعث تاری دید موقت شوند. این تاری دید معمولا بلافاصله پس از استفاده از قطره و برای مدت کوتاهی ایجاد می شود.
- واکنش آلرژیک: در موارد نادر، برخی افراد ممکن است به مواد موجود در قطره اشک مصنوعی حساسیت داشته باشند و دچار واکنش آلرژیک شوند. علائم واکنش آلرژیک ممکن است شامل قرمزی، خارش، تورم یا سوزش چشم باشد.
موارد زیر را در نظر داشته باشید:
- اگر از لنزهای تماسی استفاده می کنید، حتما از نوعی از قطره اشک مصنوعی استفاده کنید که به طور خاص برای استفاده با لنزهای تماسی طراحی شده باشد.
- اگر خشکی چشم شما شدید است یا بعد از استفاده از قطره اشک مصنوعی، علائم شما همچنان ادامه دارد و یا بدتر می شود، حتما به پزشک مراجعه کنید
نحوه استفاده از قطره اشک مصنوعی
مراحل زیر را برای استفاده از قطره اشک مصنوعی به طور صحیح دنبال کنید:
- دست های خود را بشویید: قبل از شروع، دست های خود را با آب گرم و صابون به طور کامل بشویید تا از هرگونه آلودگی که ممکن است به چشم شما منتقل شود جلوگیری کنید.
- درب بطری را باز کنید: درب بطری قطره اشک مصنوعی را با دقت باز کنید. مراقب باشید که نوک قطره چکان با هیچ سطحی تماس پیدا نکند تا از آلوده شدن قطره جلوگیری شود.
- سر خود را به عقب خم کنید و به بالا نگاه کنید: سر خود را به عقب خم کنید و به بالا نگاه کنید. این کار پلک پایین شما را به سمت پایین باز می کند و به شما کمک می کند تا قطره را به راحتی در چشم خود بچکانید.
- پلک پایین خود را به سمت پایین بکشید: با انگشت اشاره خود، پلک پایین خود را به آرامی به سمت پایین بکشید تا کیسه اشک خود را باز کنید.
- قطره را داخل چشم خود بچکانید: بطری قطره اشک مصنوعی را نزدیک چشم خود نگه دارید، اما مراقب باشید که با چشم شما تماس پیدا نکند. یک یا دو قطره را به داخل کیسه اشک خود بچکانید.
- پلک خود را ببندید و چند ثانیه صبر کنید: پلک خود را به آرامی ببندید و چند ثانیه صبر کنید تا قطره به طور مساوی در چشم شما پخش شود.
- اگر لازم است، قطره را در چشم دیگر خود بچکانید: اگر خشکی چشم در هر دو چشم شما وجود دارد، مراحل 3 تا 6 را برای چشم دیگر خود تکرار کنید.
- درب بطری را ببندید: درب بطری قطره اشک مصنوعی را به طور محکم ببندید تا از آلوده شدن آن جلوگیری کنید.
نکات مهم:
- از قطره اشک مصنوعی بیش از حد استفاده نکنید: معمولاً روزی چند بار، بسته به نیازتان، می توانید از قطره اشک مصنوعی استفاده کنید. با این حال، اگر خشکی چشم شما شدید است، ممکن است لازم باشد بیشتر از آن استفاده کنید. از پزشک خود بپرسید که چند بار در روز باید از قطره اشک مصنوعی استفاده کنید.
- از قطره اشک مصنوعی تاریخ گذشته استفاده نکنید: تاریخ انقضای قطره اشک مصنوعی را روی بطری بررسی کنید. از استفاده از قطره اشک مصنوعی بعد از تاریخ انقضا خودداری کنید.
- اگر از لنزهای تماسی استفاده می کنید: اگر از لنزهای تماسی استفاده می کنید، قبل از استفاده از قطره اشک مصنوعی، لنزهای خود را خارج کنید. صبر کنید تا 15 تا 20 دقیقه پس از استفاده از قطره، دوباره لنزهای خود را داخل چشم بگذارید.
- اگر علائمتان بهتر نشد: اگر بعد از استفاده از قطره اشک مصنوعی، خشکی چشم شما همچنان ادامه داشت یا بدتر شد، به پزشک مراجعه کنید./ی
