عدم تحمل لاکتوز ؛ راه های درمان و بررسی علائم

عدم تحمل لاکتوز چیست؟

عدم تحمل لاکتوز وضعیتی است که در آن بدن به اندازه کافی آنزیم لاکتاز تولید نمی‌کند. لاکتاز آنزیمی است که برای هضم لاکتوز، قند موجود در شیر و محصولات لبنی ضروری است. وقتی بدن لاکتاز کافی نداشته باشد، لاکتوز هضم نشده در روده بزرگ تخمیر شده و باعث ایجاد گاز، نفخ، اسهال و سایر مشکلات گوارشی می‌شود.

آیا می توان به مرور زمان دچار عدم تحمل لاکتوز شد؟

بله، قطعاً می‌توان به مرور زمان دچار عدم تحمل لاکتوز شد. این حالت معمولاً به عنوان عدم تحمل لاکتوز اکتسابی شناخته می‌شود و برخلاف نوع ژنتیکی آن که از بدو تولد وجود دارد، در طول زندگی به دلایل مختلفی ایجاد می‌شود.

علل اصلی عدم تحمل لاکتوز اکتسابی:

• بیماری‌های روده‌ای: بیماری‌هایی مانند کرون، سلیاک، کولیت اولسراتیو و عفونت‌های روده‌ای می‌توانند به سلول‌های تولیدکننده لاکتاز آسیب رسانده و منجر به کاهش تولید این آنزیم شوند.
• جراحی روده: جراحی‌هایی که روی روده کوچک انجام می‌شود، ممکن است سطح جذب لاکتوز را کاهش دهند.
• شیمی‌درمانی و رادیوتراپی: این درمان‌ها نیز می‌توانند به سلول‌های روده آسیب رسانده و باعث کاهش تولید لاکتاز شوند.
• افزایش سن: با افزایش سن، تولید لاکتاز در بسیاری از افراد به طور طبیعی کاهش می‌یابد.

علائم عدم تحمل لاکتوز:

علائم عدم تحمل لاکتوز معمولاً پس از مصرف محصولات لبنی ظاهر می‌شوند و شامل موارد زیر هستند:

• نفخ و گاز
• اسهال
• درد شکم
• حالت تهوع
• صدای غرغر در شکم

تشخیص و درمان:

برای تشخیص دقیق عدم تحمل لاکتوز، پزشک ممکن است آزمایش‌های مختلفی مانند آزمایش تنفس هیدروژن، آزمایش مدفوع و آزمایش خون را تجویز کند.

درمان اصلی عدم تحمل لاکتوز، تغییر در رژیم غذایی است. این تغییرات شامل:

• حذف یا کاهش مصرف محصولات لبنی: جایگزینی شیر و ماست با محصولات بدون لاکتوز یا نوشیدنی‌های گیاهی غنی شده با کلسیم.
• مصرف مکمل‌های آنزیم لاکتاز: مصرف این مکمل‌ها قبل از مصرف محصولات لبنی می‌تواند به هضم لاکتوز کمک کند.

نکات مهم:

• مشاوره با پزشک: اگر علائم عدم تحمل لاکتوز را دارید، حتماً به پزشک مراجعه کنید تا تشخیص دقیق و درمان مناسب دریافت کنید.
• تغذیه مناسب: با کمک یک متخصص تغذیه، می‌توانید یک رژیم غذایی متعادل و کامل را برنامه‌ریزی کنید که تمام نیازهای بدن شما را برطرف کند.
• منابع جایگزین کلسیم و ویتامین D: از آنجا که محصولات لبنی منابع غنی از کلسیم و ویتامین D هستند، باید منابع جایگزین مناسبی برای تامین این مواد مغذی پیدا کنید.

عدم تحمل لاکتوز: علل و انواع

عدم تحمل لاکتوز به معنای ناتوانی بدن در هضم لاکتوز، قند موجود در شیر و محصولات لبنی است. این وضعیت به دلیل کمبود آنزیم لاکتاز رخ می‌دهد که برای تجزیه لاکتوز ضروری است.

علل عدم تحمل لاکتوز

• ژنتیکی: شایع‌ترین علت، کمبود مادرزادی آنزیم لاکتاز است که اغلب در بزرگسالی بروز می‌کند. این نوع عدم تحمل لاکتوز معمولاً ارثی است.
• اکتسابی: بیماری‌های روده‌ای مانند بیماری کرون، سلیاک، عفونت‌ها و جراحی‌های روده می‌توانند به سلول‌های تولیدکننده لاکتاز آسیب رسانده و باعث کاهش تولید این آنزیم شوند. همچنین، برخی داروها مانند آنتی‌بیوتیک‌ها نیز می‌توانند بر تولید لاکتاز تأثیر بگذارند.

انواع عدم تحمل لاکتوز

• اولیه یا ژنتیکی: این نوع شایع‌ترین نوع است و به دلیل کمبود مادرزادی آنزیم لاکتاز رخ می‌دهد.
• ثانویه یا اکتسابی: این نوع در اثر بیماری‌ها، جراحی‌ها یا سایر عوامل ایجاد می‌شود و معمولاً موقتی است.

علائم عدم تحمل لاکتوز

• نفخ و گاز
• اسهال
• درد شکم
• حالت تهوع
• صدای غرغر در شکم

شدت علائم در افراد مختلف متفاوت است و می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. همچنین، زمان بروز علائم پس از مصرف محصولات لبنی نیز می‌تواند متفاوت باشد.

تشخیص عدم تحمل لاکتوز

• آزمایش تنفس هیدروژن: در این آزمایش، فرد مقدار مشخصی لاکتوز مصرف می‌کند و سپس میزان هیدروژن موجود در نفس وی اندازه‌گیری می‌شود. افزایش هیدروژن نشان‌دهنده عدم تحمل لاکتوز است.
• آزمایش مدفوع: در این آزمایش، وجود اسیدهای چرب با زنجیره کوتاه در مدفوع نشان‌دهنده عدم هضم لاکتوز است.
• آزمایش خون: این آزمایش می‌تواند برای بررسی سایر مشکلات گوارشی که ممکن است باعث علائم مشابه شوند، استفاده شود.

درمان عدم تحمل لاکتوز

• تغییرات در رژیم غذایی: حذف یا کاهش مصرف محصولات لبنی و جایگزینی آن‌ها با منابع کلسیم و ویتامین D دیگر مهم‌ترین راه درمان است.
• مصرف آنزیم لاکتاز: مصرف قرص‌های لاکتاز قبل از مصرف محصولات لبنی می‌تواند به هضم لاکتوز کمک کند.
• محصولات لبنی بدون لاکتوز: بسیاری از محصولات لبنی مانند شیر، ماست و پنیر به صورت بدون لاکتوز در دسترس هستند.

نکات مهم

• مشاوره با پزشک: اگر علائم عدم تحمل لاکتوز را دارید، حتما به پزشک مراجعه کنید تا تشخیص دقیق و درمان مناسب دریافت کنید.
• تغذیه مناسب: با کمک یک متخصص تغذیه، می‌توانید یک رژیم غذایی متعادل و کامل را برنامه‌ریزی کنید که تمام نیازهای بدن شما را برطرف کند.
• منابع جایگزین کلسیم و ویتامین D: از آنجا که محصولات لبنی منابع غنی از کلسیم و ویتامین D هستند، باید منابع جایگزین مناسبی برای تامین این مواد مغذی پیدا کنید.

جایگزین‌های لبنیات برای دریافت مواد مغذی

بسیاری از افراد به دلایلی مانند عدم تحمل لاکتوز، آلرژی به لبنیات یا انتخاب سبک زندگی گیاه‌خواری، مجبور به حذف لبنیات از رژیم غذایی خود می‌شوند. اما نگران نباشید، مواد مغذی موجود در لبنیات را می‌توان از منابع گیاهی متنوعی تامین کرد.

چرا به جایگزین‌های لبنیات نیاز داریم؟

لبنیات سرشار از کلسیم، پروتئین، ویتامین D و برخی ویتامین‌های گروه B است. این مواد مغذی برای سلامت استخوان‌ها، دندان‌ها، عضلات و سیستم ایمنی بدن ضروری هستند. بنابراین، با حذف لبنیات، باید منابع جایگزین برای تامین این مواد مغذی را پیدا کرد.

بهترین جایگزین‌های لبنیات

• سبزیجات برگ سبز تیره: اسفناج، کلم پیچ، کلم بروکلی و برگ چغندر منابع غنی از کلسیم و ویتامین K هستند که برای سلامت استخوان‌ها بسیار مهم است.
• دانه‌ها و آجیل‌ها: دانه‌های کنجد، چیا، کتان و آجیل‌هایی مانند بادام و بادام زمینی سرشار از کلسیم، منیزیم و روی هستند.
• حبوبات: لوبیا، نخود و عدس منابع خوبی از پروتئین و آهن هستند.
• شیرهای گیاهی غنی‌شده: شیر سویا، بادام، برنج و جو دوسر غنی‌شده با کلسیم و ویتامین D جایگزین مناسبی برای شیر گاو هستند.
• غلات غنی‌شده: بسیاری از غلات صبحانه و محصولات آردی با کلسیم، آهن و ویتامین‌های گروه B غنی شده‌اند.
• توفو: یک محصول سویایی است که منبع خوبی از پروتئین و کلسیم است.
• سبزیجات سبز برگ تیره: اسفناج، کلم پیچ، کلم بروکلی و برگ چغندر منابع غنی از کلسیم و ویتامین K هستند که برای سلامت استخوان‌ها بسیار مهم است.

نکات مهم برای جایگزینی لبنیات

• تنوع در رژیم غذایی: برای اطمینان از دریافت تمام مواد مغذی مورد نیاز، تنوع در مصرف غذاهای گیاهی بسیار مهم است.
• توجه به برچسب مواد غذایی: هنگام خرید محصولات گیاهی، برچسب مواد غذایی را به دقت مطالعه کنید تا از غنی‌سازی آن‌ها با کلسیم و سایر مواد مغذی اطمینان حاصل کنید.
• مشاوره با متخصص تغذیه: اگر نگران کمبود مواد مغذی هستید، با یک متخصص تغذیه مشورت کنید تا یک برنامه غذایی متناسب با نیازهای شما طراحی کند.

جدول مقایسه مواد مغذی در برخی از غذاها

با توجه به این جدول، می‌توان نتیجه گرفت که با برنامه‌ریزی دقیق و متنوع کردن رژیم غذایی، می‌توان تمام مواد مغذی مورد نیاز را بدون مصرف لبنیات تامین کرد.

گزینه‌های درمانی برای عدم تحمل لاکتوز

عدم تحمل لاکتوز به معنای ناتوانی بدن در هضم لاکتوز (قند موجود در شیر و محصولات لبنی) است. خوشبختانه، با وجود این مشکل، می‌توان با ایجاد تغییرات در رژیم غذایی و استفاده از برخی راهکارها، زندگی عادی و سالمی داشت.

گزینه‌های درمانی اصلی برای عدم تحمل لاکتوز عبارتند از:

1. تغییرات در رژیم غذایی

• کاهش یا حذف محصولات لبنی: این مهم‌ترین گام در درمان عدم تحمل لاکتوز است. با کاهش مصرف محصولات لبنی، علائم به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد.
• انتخاب محصولات لبنی کم لاکتوز: برخی محصولات لبنی مانند پنیرهای سفت و ماست‌های یونانی حاوی مقادیر کمتری لاکتوز هستند.
• جایگزینی با شیرهای گیاهی: شیرهای گیاهی مانند شیر سویا، بادام، برنج و جو دوسر می‌توانند جایگزین مناسبی برای شیر گاو باشند.
• غنی‌سازی رژیم غذایی: اطمینان حاصل کنید که با مصرف غذاهای دیگر، مواد مغذی موجود در لبنیات مانند کلسیم، ویتامین D و پروتئین را به اندازه کافی دریافت می‌کنید.

2. مصرف آنزیم لاکتاز

• قرص‌های لاکتاز: این قرص‌ها حاوی آنزیم لاکتاز هستند که به هضم لاکتوز کمک می‌کند. قبل از مصرف محصولات لبنی، مصرف یک قرص لاکتاز می‌تواند علائم را کاهش دهد.

3. محصولات لبنی تخمیر شده

• ماست و کفیر: برخی افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز، محصولات لبنی تخمیر شده مانند ماست و کفیر را بهتر تحمل می‌کنند. زیرا باکتری‌های موجود در این محصولات، بخشی از لاکتوز را تجزیه می‌کنند.

نکات مهم برای مدیریت عدم تحمل لاکتوز

• برچسب مواد غذایی را به دقت بخوانید: همیشه برچسب مواد غذایی را بررسی کنید تا از وجود لاکتوز در محصولات اطمینان حاصل کنید.
• با متخصص تغذیه مشورت کنید: یک متخصص تغذیه می‌تواند به شما در طراحی یک رژیم غذایی متعادل و مناسب کمک کند.
• کلسیم و ویتامین D: از آنجا که لبنیات منابع غنی از کلسیم و ویتامین D هستند، باید منابع جایگزین مناسبی برای تامین این مواد مغذی پیدا کنید.
• آزمایش‌های تشخیصی: برای تشخیص دقیق عدم تحمل لاکتوز، بهتر است آزمایش‌های لازم را انجام دهید.

با رعایت این نکات و با کمک پزشک یا متخصص تغذیه، می‌توانید به راحتی با عدم تحمل لاکتوز کنار آمده و یک زندگی سالم و شاداب داشته باشید./ی