قرص کوئتیاپین؛ کاربرد و عوارض مصرف

کوئتیاپین (Quetiapine) یک داروی ضد روان‌پریشی است که به طور عمده برای درمان اختلالات روانی مانند اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی و افسردگی شدید استفاده می‌شود. این دارو با نام‌های تجاری مختلفی مانند "سروکل" (Seroquel) موجود است. کوئتیاپین به عنوان یک داروی ضد روان‌پریشی آتیپیک شناخته می‌شود، به این معنی که اثرات آن با داروهای قدیمی‌تر تفاوت دارد و معمولاً عوارض جانبی کمتری ایجاد می‌کند.

ترکیبات کوئتیاپین

کوئتیاپین یک داروی ضد روان‌پریشی است که با فرمول شیمیایی پیچیده‌ای طراحی شده است. ترکیبات اصلی و مواد تشکیل‌دهنده کوئتیاپین شامل موارد زیر است:

1. ماده فعال

• کوئتیاپین فومارات (Quetiapine Fumarate): این ترکیب نمکی کوئتیاپین است که به عنوان ماده فعال در داروهای حاوی کوئتیاپین استفاده می‌شود. فرمول شیمیایی آن C21H25N3O2S•C4H4O4 و وزن مولکولی 615.7 گرم بر مول است.

2. مواد غیر فعال (جانبی)

مواد غیرفعال یا جانبی در ترکیب قرص کوئتیاپین شامل موارد زیر هستند و در پایداری، شکل‌دهی، و قابلیت جذب دارو نقش دارند. این مواد ممکن است بسته به تولیدکننده متفاوت باشند اما به‌طور کلی شامل موارد زیر هستند:

• نشاسته ذرت (Corn Starch): برای پیوند و بهبود شکل‌گیری قرص‌ها.
• دی اکسید تیتانیوم (Titanium Dioxide): به عنوان عامل رنگ‌دهنده و پوشش‌دهنده قرص.
• میکروکریستالین سلولز (Microcrystalline Cellulose): به عنوان ماده پیوند دهنده.
• لاکتوز مونوهیدرات (Lactose Monohydrate): به عنوان پرکننده و برای افزایش حجم قرص.
• پلی‌اتیلن گلیکول (Polyethylene Glycol): به عنوان نرم‌کننده.
• پلی‌وینیل الکل (Polyvinyl Alcohol): به عنوان ماده پیوندی در پوشش قرص.
• آهن اکسید زرد (Ferric Oxide Yellow): به عنوان رنگ‌دهنده (در برخی فرم‌ها).
• پروپیلن گلیکول (Propylene Glycol): به عنوان نرم‌کننده و پایدارکننده.

3. پوشش قرص

بسته به شکل و دوز دارویی، ممکن است قرص‌ها دارای پوشش باشند که به آزادسازی تدریجی دارو در بدن کمک می‌کند. مواد پوششی می‌توانند شامل:

• هایپرملوز (Hypromellose)
• پلی‌اکریلات (Polyacrylate)
• پلی‌اتیلن گلیکول (Polyethylene Glycol)

نمونه‌ای از فرمولاسیون‌ها:

قرص‌های با آزادسازی فوری

• کوئتیاپین فومارات (Quetiapine Fumarate): ماده فعال
• میکروکریستالین سلولز (Microcrystalline Cellulose): پرکننده
• لاکتوز (Lactose): پرکننده
• کراس‌کارملوز سدیم (Croscarmellose Sodium): عامل متلاشی‌کننده
• ماگنزیم استئارات (Magnesium Stearate): روان‌کننده

قرص‌های با آزادسازی طولانی‌مدت

• کوئتیاپین فومارات (Quetiapine Fumarate): ماده فعال
• اچ‌پی‌ام‌سی (HPMC - Hydroxypropyl Methylcellulose): پلیمر کنترل‌کننده آزادسازی
• میکروکریستالین سلولز (Microcrystalline Cellulose): پرکننده
• لاکتوز (Lactose): پرکننده
• سیلیکا (Silica): عامل کنترل آزادسازی
• ماگنزیم استئارات (Magnesium Stearate): روان‌کننده

 

قرص کوئتیاپین (Quetiapine) یک داروی ضدروان‌پریشی غیرمعمول (آتیپیک) است که برای درمان اختلالات روانی مانند اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی، و گاهی برای درمان افسردگی به کار می‌رود. این دارو با نام تجاری Seroquel نیز شناخته می‌شود. عملکرد کوئتیاپین بر اساس تاثیر آن بر انتقال‌دهنده‌های عصبی (نوروتنسمیترها) در مغز است.

نحوه عملکرد کوئتیاپین

1. بلوک گیرنده‌های دوپامین: کوئتیاپین گیرنده‌های D2 دوپامین در مغز را بلوک می‌کند. این عمل موجب کاهش علائم روان‌پریشی مانند توهمات و هذیان‌ها می‌شود.
2. بلوک گیرنده‌های سروتونین: علاوه بر دوپامین، کوئتیاپین گیرنده‌های سروتونین (5-HT2A) را نیز بلوک می‌کند. این ویژگی به کاهش علائم افسردگی و اضطراب کمک می‌کند و همچنین بهبود علائم منفی اسکیزوفرنی (مانند فقدان انگیزه یا احساسات) را تسهیل می‌کند.
3. اثرات آرام‌بخش: کوئتیاپین با بلوک گیرنده‌های هیستامین (H1) و آدرنرژیک (α1) اثرات آرام‌بخش دارد. این خواص معمولاً به تسکین اضطراب و بهبود خواب کمک می‌کند.

متابولیسم و دوز

• جذب و دفع: کوئتیاپین به سرعت در دستگاه گوارش جذب شده و به صورت متابولیت‌های فعال در کبد متابولیزه می‌شود.
• نیمه‌عمر: نیمه‌عمر آن تقریباً ۶ ساعت است، اما فرم XR (تأخیری) آن نیمه‌عمری طولانی‌تر دارد و می‌تواند یک بار در روز مصرف شود.
• دوز: دوز کوئتیاپین بسته به نوع اختلال و شدت آن متفاوت است. برای اسکیزوفرنی معمولاً دوزهای پایین‌تر و برای اختلال دوقطبی و افسردگی دوزهای بالاتر تجویز می‌شود. شروع مصرف با دوز پایین انجام می‌شود و به تدریج افزایش می‌یابد تا به دوز مؤثر برسد.

موارد مصرف قرص کوئتیاپین

قرص کوئتیاپین (Quetiapine)، با نام تجاری Seroquel، به عنوان یک داروی ضدروان‌پریشی غیرمعمول (آتیپیک) برای درمان چندین اختلال روانی استفاده می‌شود. موارد مصرف اصلی کوئتیاپین به شرح زیر است:

۱. اسکیزوفرنی (Schizophrenia)

کوئتیاپین برای درمان علائم اسکیزوفرنی در بزرگسالان و نوجوانان (۱۳ سال به بالا) به کار می‌رود. این دارو به کاهش توهمات، هذیان‌ها، و اختلالات فکری کمک می‌کند و همچنین ممکن است بهبود علائم منفی مانند کاهش انگیزه و انزوای اجتماعی را تسهیل کند.

۲. اختلال دوقطبی (Bipolar Disorder)

کوئتیاپین در درمان اختلال دوقطبی نقش مهمی دارد و در چندین فاز این اختلال مؤثر است:

• فاز مانیا (Mania): در فاز شیدایی حاد (حالات هیجانی شدید و رفتارهای بیش‌فعالی)، کوئتیاپین می‌تواند به کنترل تحریک‌پذیری و کاهش علائم کمک کند.
• فاز افسردگی (Depression): در دوره‌های افسردگی مرتبط با اختلال دوقطبی، کوئتیاپین می‌تواند به بهبود خلق و خوی کمک کند.
• پیشگیری از عود (Maintenance): کوئتیاپین همچنین در پیشگیری از عود علائم شیدایی و افسردگی مؤثر است.

۳. اختلال افسردگی اساسی (Major Depressive Disorder - MDD)

• درمان تکمیلی (Adjunctive Treatment): کوئتیاپین می‌تواند به عنوان درمان تکمیلی همراه با داروهای ضدافسردگی دیگر در درمان افسردگی اساسی در بزرگسالان استفاده شود. به ویژه در مواردی که پاسخ کافی به داروهای ضدافسردگی به تنهایی مشاهده نمی‌شود.

۴. اختلالات اضطرابی (Anxiety Disorders)

اگرچه کوئتیاپین به طور مستقیم برای اختلالات اضطرابی تجویز نمی‌شود، اما به دلیل اثرات آرام‌بخش آن، ممکن است به کاهش اضطراب در برخی از بیماران کمک کند.

۵. بی‌خوابی (Insomnia)

کوئتیاپین در دوزهای پایین گاهی به عنوان درمان بی‌خوابی تجویز می‌شود، اگرچه این مصرف خارج از برچسب (Off-Label) است و باید با احتیاط استفاده شود، به ویژه به دلیل عوارض جانبی بالقوه و افزایش وزن.

مصرف خارج از برچسب (Off-Label)

کوئتیاپین گاهی برای شرایطی تجویز می‌شود که به صورت رسمی برای آنها تأیید نشده است، از جمله:

• اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
• اختلال شخصیت مرزی (BPD)
• اضطراب تعمیم‌یافته (GAD)

عوارض مصرف قرص کوئتیاپین

مصرف قرص کوئتیاپین (Quetiapine) می‌تواند منجر به بروز عوارض جانبی مختلفی شود. این عوارض می‌توانند از خفیف تا شدید متغیر باشند و شامل عوارض فیزیکی و روانی می‌شوند. مهم است که بیماران و پزشکان با این عوارض آشنا باشند تا مدیریت بهتری برای درمان صورت گیرد. در زیر، عوارض جانبی شایع و کمتر شایع کوئتیاپین شرح داده شده است:

عوارض جانبی شایع

1. خواب‌آلودگی (Somnolence):

• معمولاً یکی از شایع‌ترین عوارض است و می‌تواند در طول روز نیز ادامه یابد. این اثر آرام‌بخش می‌تواند به بهبود خواب در شب کمک کند اما ممکن است در فعالیت‌های روزانه تداخل ایجاد کند.

2. افزایش وزن (Weight Gain):

• کوئتیاپین می‌تواند به دلیل افزایش اشتها و تغییرات متابولیک منجر به افزایش وزن شود.

3. خشکی دهان (Dry Mouth):

• بسیاری از بیماران تجربه خشکی دهان را گزارش می‌کنند که می‌تواند باعث ناراحتی شود.

4. یبوست (Constipation):

• یبوست نیز به دلیل اثرات دارو بر سیستم گوارشی شایع است.

5. سرگیجه (Dizziness):

• سرگیجه و سبکی سر به ویژه در هنگام تغییر وضعیت بدن از حالت نشسته یا دراز کشیده به حالت ایستاده ممکن است رخ دهد.

6. افت فشار خون (Orthostatic Hypotension):

• افت فشار خون ارتوستاتیک می‌تواند باعث سرگیجه و در برخی موارد غش شود.

7. تپش قلب (Increased Heart Rate):

• تپش قلب و تاکی‌کاردی ممکن است به ویژه در دوزهای بالاتر دیده شود.

عوارض جانبی کمتر شایع

1. تغییرات در سطح لیپیدها (Changes in Lipid Levels):

• کوئتیاپین ممکن است باعث افزایش سطح تری‌گلیسیریدها و کلسترول شود.

2. افزایش قند خون (Hyperglycemia):

• افزایش قند خون و خطر ابتلا به دیابت، به ویژه در بیماران با سابقه خانوادگی دیابت، ممکن است مشاهده شود.

3. عوارض حرکتی (Extrapyramidal Symptoms - EPS):

• شامل لرزش، سفتی عضلانی و بی‌قراری می‌شود. این عوارض در داروهای ضدروان‌پریشی نسل دوم کمتر شایع هستند اما ممکن است رخ دهند.

4. افزایش سطح پرولاکتین (Hyperprolactinemia):

• این عارضه می‌تواند منجر به گالاکتوره (ترشح شیر از پستان) و تغییرات در سیکل قاعدگی شود.

5. سندروم متابولیک (Metabolic Syndrome):

• سندروم متابولیک که شامل افزایش فشار خون، قند خون بالا، افزایش چربی شکمی و اختلالات در چربی خون می‌شود.

6. مشکلات بینایی (Visual Disturbances):

• تاری دید یا مشکلات دیگر بینایی ممکن است رخ دهد.

7. عوارض قلبی عروقی (Cardiovascular Side Effects):

• در موارد نادر، عوارض جدی مانند افزایش طول QT و آریتمی قلبی می‌تواند رخ دهد.

عوارض جانبی نادر اما جدی

1. نشانگان بدخیم نورولپتیک (Neuroleptic Malignant Syndrome - NMS):

• یک عارضه نادر اما جدی که با تب بالا، سفتی عضلات، تغییر وضعیت ذهنی و بی‌ثباتی سیستم عصبی خودمختار مشخص می‌شود.

2. آگرانولوسیتوز (Agranulocytosis):

• کاهش شدید گلبول‌های سفید خون که می‌تواند خطر عفونت را افزایش دهد.

3. واکنش‌های آلرژیک (Allergic Reactions):

• شامل راش پوستی، خارش و در موارد شدید، آنافیلاکسی.

4. افکار یا رفتارهای خودکشی (Suicidal Thoughts or Behaviors):

• به ویژه در بیماران با اختلالات خلقی.

اقدامات احتیاطی و مدیریت

• نظارت منظم: بیماران باید به طور منظم تحت نظارت پزشک باشند تا عوارض جانبی مورد ارزیابی و مدیریت قرار گیرند.
• آگاهی بیمار: بیماران باید از عوارض جانبی احتمالی آگاه باشند و در صورت بروز علائم نگران‌کننده به پزشک خود اطلاع دهند.
• تنظیم دوز: تنظیم دوز و یا تغییر دارو ممکن است در صورت بروز عوارض جانبی شدید یا ناتوان‌کننده لازم باشد.
• تعاملات دارویی: کوئتیاپین ممکن است با سایر داروها تعامل داشته باشد، لذا مصرف همزمان با داروهای دیگر باید تحت نظر پزشک باشد.

تداخلات دارویی کوئتیاپین

کوئتیاپین (Quetiapine) می‌تواند با بسیاری از داروها و مواد دیگر تداخل داشته باشد، که می‌تواند منجر به تغییرات در اثربخشی یا افزایش عوارض جانبی شود. تداخلات دارویی کوئتیاپین شامل موارد زیر است:

۱. تداخلات با داروهای ضدروان‌پریشی و ضدافسردگی

1. داروهای ضدروان‌پریشی دیگر:

• داروهای مشابه (مثلاً، ریسپریدون، اولانزاپین): مصرف همزمان با سایر داروهای ضدروان‌پریشی می‌تواند خطر عوارض جانبی مانند خواب‌آلودگی و عوارض حرکتی (EPS) را افزایش دهد.

2. داروهای ضدافسردگی (مثلاً، SSRIs، SNRIs):

• سروتونینرژیک‌ها (مثلاً، فلوکستین، سرتالین): مصرف همزمان می‌تواند خطر سندرم سروتونین (علائم شامل گیجی، هیجان، افزایش دمای بدن، لرزش) را افزایش دهد.
• مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز (MAOIs): تداخلات جدی می‌تواند رخ دهد، بنابراین مصرف کوئتیاپین همراه با MAOIs معمولاً توصیه نمی‌شود.

۲. تداخلات با داروهای ضدتشنج

1. کاربامازپین:

• اثر بر متابولیسم: کاربامازپین ممکن است متابولیسم کوئتیاپین را افزایش داده و اثربخشی آن را کاهش دهد.

2. فنی‌توئین:

• اثر بر متابولیسم: فنی‌توئین نیز می‌تواند باعث کاهش سطح پلاسمایی کوئتیاپین شود.

۳. تداخلات با داروهای قلبی-عروقی

1. داروهای کاهنده فشار خون (مثلاً، لابتالول، پروپرانولول):

• افزایش خطر افت فشار خون: کوئتیاپین می‌تواند اثر کاهنده فشار خون این داروها را تقویت کرده و خطر افت فشار خون ارتوستاتیک را افزایش دهد.

2. داروهای افزایش‌دهنده طول QT (مثلاً، آمیودارون، کوئینیدین):

• افزایش خطر طولانی شدن QT: ترکیب این داروها با کوئتیاپین می‌تواند خطر آریتمی‌های قلبی را افزایش دهد.

۴. تداخلات با داروهای سیستم عصبی مرکزی

1. داروهای آرام‌بخش (مثلاً، بنزودیازپین‌ها، باربیتورات‌ها):

• افزایش اثرات آرام‌بخش: مصرف همزمان با این داروها می‌تواند اثرات خواب‌آلودگی و آرام‌بخشی را افزایش دهد.

2. داروهای خواب‌آور (مثلاً، زولپیدم):

• افزایش اثرات خواب‌آوری: این ترکیب ممکن است خواب‌آلودگی شدیدتری ایجاد کند.

۵. تداخلات با داروهای متابولیسمی

1. داروهای القاکننده آنزیمی (مثلاً، ریفامپین، فنوباربیتال):

• افزایش متابولیسم کوئتیاپین: این داروها می‌توانند باعث کاهش غلظت پلاسمایی کوئتیاپین شوند و ممکن است اثربخشی آن را کاهش دهند.

2. داروهای مهارکننده آنزیمی (مثلاً، کتوکونازول، اریترومایسین):

• کاهش متابولیسم کوئتیاپین: این داروها می‌توانند غلظت کوئتیاپین را در خون افزایش دهند و خطر عوارض جانبی را افزایش دهند.

۶. تداخلات با مواد غیر دارویی

1. الکل:

• افزایش اثرات آرام‌بخش: مصرف الکل همراه با کوئتیاپین می‌تواند اثرات آرام‌بخش و خواب‌آلودگی را افزایش دهد و خطر سقوط و آسیب‌های دیگر را افزایش دهد.

2. سیگار:

• اثر بر متابولیسم: نیکوتین می‌تواند متابولیسم کوئتیاپین را افزایش داده و اثربخشی آن را کاهش دهد.

۷. تداخلات با داروهای بیماری‌های مزمن

1. داروهای دیابت (مثلاً، متفورمین، انسولین):

• اثر بر قند خون: کوئتیاپین می‌تواند باعث افزایش قند خون شود و ممکن است نیاز به تنظیم دوز داروهای دیابت وجود داشته باشد.

2. داروهای چربی خون (مثلاً، استاتین‌ها):

• اثر بر لیپیدها: کوئتیاپین می‌تواند سطح لیپیدهای خون را افزایش دهد، و ممکن است نیاز به تنظیم درمان با داروهای چربی خون وجود داشته باشد.

مدیریت تداخلات دارویی

1. پایش منظم: بیماران باید تحت نظارت دقیق برای هرگونه تداخلات دارویی و تغییرات در عوارض جانبی قرار گیرند.
2. تنظیم دوز: ممکن است نیاز به تنظیم دوز کوئتیاپین یا داروهای دیگر باشد.
3. مشاوره با پزشک: همیشه قبل از شروع یا قطع هر داروی جدید، با پزشک خود مشورت کنید.
4. آگاهی از عوارض جانبی: بیماران باید از علائم عوارض جانبی بالقوه و تداخلات آگاه باشند و به محض مشاهده علائم غیرعادی به پزشک خود اطلاع دهند.

درمان با کوئتیاپین می‌تواند به دلیل تداخلات دارویی پیچیده باشد. آگاهی از این تداخلات و مدیریت دقیق آنها برای به حداقل رساندن عوارض جانبی و اطمینان از اثربخشی درمان ضروری است. همکاری نزدیک بین بیمار و پزشک می‌تواند در مدیریت بهتر تداخلات دارویی و بهبود کیفیت درمان نقش کلیدی داشته باشد.

مقدار و روش مصرف قرص کوئتیاپین

مصرف کوئتیاپین (Quetiapine) نیاز به تجویز دقیق و نظارت پزشک دارد. مقدار و روش مصرف بسته به نوع اختلال روانی، شدت بیماری، سن بیمار و پاسخ به درمان متفاوت است. در زیر، دوزها و روش مصرف کوئتیاپین برای شرایط مختلف شرح داده شده است:

اسکیزوفرنی

بزرگسالان

• دوز اولیه: 25 میلی‌گرم، دو بار در روز.
• افزایش دوز: دوز می‌تواند به تدریج به 50-300 میلی‌گرم، دو بار در روز افزایش یابد. برخی بیماران ممکن است تا دوز 800 میلی‌گرم در روز نیز نیاز داشته باشند.
• دوز نگهدارنده: معمولاً 150-750 میلی‌گرم در روز به صورت تقسیم‌شده یا یک بار در روز (در صورت استفاده از فرم تأخیری).

نوجوانان (13 تا 17 سال)

• دوز اولیه: 25 میلی‌گرم، دو بار در روز.
• افزایش دوز: دوز می‌تواند تا 400 میلی‌گرم در روز افزایش یابد.
• دوز نگهدارنده: معمولاً بین 400-800 میلی‌گرم در روز.

اختلال دوقطبی

مانیا (شیدایی)

بزرگسالان

• دوز اولیه: 50 میلی‌گرم در روز، که ممکن است به 100 میلی‌گرم، دو بار در روز در روز دوم افزایش یابد.
• افزایش دوز: ممکن است دوز به تدریج تا 400-800 میلی‌گرم در روز افزایش یابد.
• دوز نگهدارنده: معمولاً 400-800 میلی‌گرم در روز به صورت تقسیم‌شده یا یک بار در روز.

نوجوانان (10 تا 17 سال)

• دوز اولیه: 50 میلی‌گرم در روز، به 100 میلی‌گرم در روز دوم افزایش یابد.
• افزایش دوز: به تدریج تا 400-600 میلی‌گرم در روز.

افسردگی دوقطبی

بزرگسالان

• دوز اولیه: 50 میلی‌گرم قبل از خواب.
• افزایش دوز: به تدریج افزایش تا 300 میلی‌گرم در روز، معمولاً در روز چهارم.
• دوز نگهدارنده: 300 میلی‌گرم در روز.

اختلال افسردگی اساسی

بزرگسالان

• به عنوان درمان تکمیلی:
• دوز اولیه: 50 میلی‌گرم قبل از خواب.
• افزایش دوز: به تدریج به 150-300 میلی‌گرم در روز افزایش یابد.
• دوز نگهدارنده: معمولاً 150-300 میلی‌گرم در روز.

نکات مهم در مصرف کوئتیاپین

روش مصرف

• با یا بدون غذا: کوئتیاپین می‌تواند با یا بدون غذا مصرف شود.
• بلع کامل: قرص‌ها باید به طور کامل بلعیده شوند و نباید خرد یا جویده شوند.
• زمان مصرف: برای دوزهای چندگانه، توصیه می‌شود که قرص‌ها در زمان‌های مشخص در طول روز مصرف شوند تا از نوسانات سطح دارو در خون جلوگیری شود.

تنظیم دوز

• شروع با دوز پایین: معمولاً درمان با دوز پایین شروع می‌شود و به تدریج افزایش می‌یابد تا عوارض جانبی کاهش یابد و تحمل بیمار افزایش یابد.
• افزایش تدریجی: افزایش دوز به آرامی انجام می‌شود تا بدن بیمار بتواند به دوزهای بالاتر عادت کند.
• نگهداری و قطع دارو: کاهش دوز باید تدریجی باشد تا از علائم ترک ناگهانی جلوگیری شود.

نکات احتیاطی

• پایش عوارض جانبی: نظارت منظم بر عوارض جانبی و تغییرات در علائم بیماری ضروری است.
• اطلاع پزشک از سایر داروها: قبل از شروع کوئتیاپین، پزشک را از تمام داروهای مصرفی دیگر آگاه کنید تا از تداخلات دارویی جلوگیری شود.
• پرونده پزشکی: سوابق پزشکی باید به دقت بررسی شود، به ویژه در موارد دیابت، مشکلات قلبی و اختلالات متابولیک.
• اجتناب از الکل: الکل می‌تواند اثرات خواب‌آوری کوئتیاپین را تشدید کند و باید از مصرف آن خودداری کرد.

روش مصرف در فرم‌های مختلف

قرص‌های با رهش معمولی (Immediate-Release Tablets)

• مصرف چندگانه: اغلب به صورت دو یا سه بار در روز مصرف می‌شوند.
• مصرف در فواصل منظم: مصرف در فواصل منظم برای حفظ سطح پایدار دارو مهم است.

قرص‌های با رهش طولانی (Extended-Release Tablets - XR)

• مصرف یک بار در روز: معمولاً یک بار در روز مصرف می‌شوند، ترجیحاً عصر یا قبل از خواب.
• بلع کامل: نباید خرد، جویده یا شکسته شوند.

دستورالعمل خاص برای گروه‌های خاص

افراد مسن

• احتیاط در مصرف دوز: شروع با دوز پایین‌تر و افزایش تدریجی با نظارت دقیق برای جلوگیری از عوارض جانبی جدی.

بیماران کبدی

• تنظیم دوز: نیاز به تنظیم دوز با توجه به عملکرد کبدی.

کودکان و نوجوانان

• مصرف تحت نظارت پزشک: دوزها باید دقیقاً مطابق با تجویز پزشک و با نظارت مداوم تنظیم شود.

در مجموع، مصرف کوئتیاپین باید دقیقاً تحت نظر پزشک انجام شود و هر گونه تغییر در دوز یا روش مصرف نیاز به مشورت با پزشک دارد. این موارد می‌توانند به بهبود کنترل علائم و کاهش خطر عوارض جانبی کمک کنند.

موارد منع مصرف کوئتیاپین (Quetiapine) شامل شرایطی هستند که در آن‌ها استفاده از این دارو می‌تواند به دلیل خطرات یا عوارض جانبی بالقوه، برای بیمار نامناسب یا خطرناک باشد. آگاهی از این موارد برای جلوگیری از عوارض جدی و مدیریت بهتر درمان ضروری است.

موارد منع مصرف کوئتیاپین

1. حساسیت مفرط (Hypersensitivity)

• آلرژی: بیمارانی که سابقه حساسیت یا واکنش آلرژیک به کوئتیاپین یا هر یک از اجزای تشکیل‌دهنده آن دارند، نباید از این دارو استفاده کنند. واکنش‌های آلرژیک ممکن است شامل راش پوستی، خارش، ورم، و در موارد شدید، آنافیلاکسی باشد.

2. همراهی با داروهای افزایش‌دهنده طول QT

• طولانی شدن فاصله QT: کوئتیاپین می‌تواند طول QT را در نوار قلب (ECG) افزایش دهد، بنابراین در بیماران با طولانی شدن QT مادرزادی یا مصرف همزمان داروهایی که باعث طولانی شدن QT می‌شوند (مانند آمیودارون، کوئینیدین)، استفاده از کوئتیاپین باید با احتیاط و تحت نظارت دقیق انجام شود.

3. اختلالات شدید قلبی-عروقی

• بیماری‌های قلبی شدید: استفاده از کوئتیاپین در بیماران با شرایط قلبی شدید مانند نارسایی قلبی کنترل‌نشده، آریتمی‌های شدید یا حملات قلبی اخیر باید با احتیاط صورت گیرد.
• افت فشار خون: به دلیل خطر افت فشار خون ارتوستاتیک، در بیماران با افت فشار خون شدید یا تاریخچه غش به دلیل افت فشار خون، مصرف کوئتیاپین باید با احتیاط انجام شود.

4. اختلالات شدید کبدی

• نارسایی کبدی: در بیماران با نارسایی شدید کبدی، متابولیسم کوئتیاپین ممکن است به طور قابل توجهی تحت تأثیر قرار گیرد، که می‌تواند به تجمع دارو و افزایش خطر عوارض جانبی منجر شود. استفاده از کوئتیاپین در این شرایط باید با احتیاط و در دوزهای کاهش‌یافته انجام شود.

5. اختلالات شدید کلیوی

• نارسایی کلیوی شدید: اگرچه کوئتیاپین به طور عمده از طریق کبد متابولیزه می‌شود، اما در بیماران با نارسایی کلیوی شدید باید با احتیاط مصرف شود.

6. سندرم بدخیم نورولپتیک (NMS)

• سابقه NMS: در بیمارانی که قبلاً دچار سندرم بدخیم نورولپتیک شده‌اند، که یک عارضه جانبی نادر اما جدی و تهدیدکننده زندگی است، مصرف کوئتیاپین باید با احتیاط صورت گیرد و تحت نظارت دقیق پزشک باشد.

7. اختلالات هماتولوژیک

• لوکوپنی، نوتروپنی، و آگرانولوسیتوز: در بیماران با سابقه اختلالات هماتولوژیک که شامل کاهش گلبول‌های سفید خون است، مصرف کوئتیاپین باید با احتیاط انجام شود و ممکن است نیاز به پایش منظم تعداد گلبول‌های سفید باشد.

8. دیابت و اختلالات متابولیک

• دیابت کنترل‌نشده: کوئتیاپین می‌تواند باعث افزایش قند خون شود، لذا در بیماران با دیابت کنترل‌نشده، استفاده از کوئتیاپین باید با احتیاط و نظارت دقیق بر قند خون انجام شود.

9. حاملگی و شیردهی

• حاملگی: اگرچه کوئتیاپین ممکن است در حاملگی استفاده شود، اما باید با دقت و تنها در صورتی که مزایای درمان بر خطرات بالقوه برتری داشته باشد، مصرف شود.
• شیردهی: کوئتیاپین می‌تواند به شیر مادر منتقل شود و تأثیرات احتمالی بر نوزاد ناشناخته است، بنابراین در دوران شیردهی باید با احتیاط مصرف شود یا شیردهی متوقف گردد.

10. افراد مسن با دمانس مرتبط با روان‌پریشی

• افزایش مرگ و میر: کوئتیاپین و سایر داروهای ضدروان‌پریشی آتیپیک در درمان بیماران مسن با روان‌پریشی مرتبط با دمانس، ممکن است خطر مرگ و میر را افزایش دهند. این افزایش خطر به طور عمده ناشی از عوارض قلبی عروقی و عفونت‌ها است.

سایر نکات احتیاطی و توصیه‌ها

• محدودیت در رانندگی و کار با ماشین‌آلات: به دلیل اثرات آرام‌بخش و خواب‌آور، بیماران باید از رانندگی و کار با ماشین‌آلات سنگین تا زمانی که از واکنش بدن خود به دارو مطمئن نشده‌اند، خودداری کنند.
• پایش منظم: بیماران باید به طور منظم تحت نظارت پزشک باشند تا هرگونه تغییر در علائم و عوارض جانبی شناسایی و مدیریت شود.
• تداخلات دارویی: بیماران باید لیستی از تمام داروهای مصرفی را به پزشک ارائه دهند تا از تداخلات دارویی جلوگیری شود.
• آگاهی از علائم هشدار دهنده: بیماران باید از علائم هشدار دهنده مانند تب بالا، سفتی عضلات، تغییرات سریع در خلق و خو یا وضعیت روانی و ضربان قلب غیرعادی آگاه باشند و در صورت بروز این علائم، فوراً به پزشک مراجعه کنند.

استفاده از کوئتیاپین نیاز به ارزیابی دقیق وضعیت بیمار و نظارت مداوم دارد. رعایت موارد منع مصرف و احتیاط‌ها می‌تواند به مدیریت بهتر درمان و کاهش خطرات مرتبط با مصرف این دارو کمک کند. تصمیم به استفاده از کوئتیاپین باید بر اساس ارزیابی دقیق خطرات و مزایای بالقوه، و تحت نظر پزشک انجام شود. /ق