علائم، پیشگیری و درمان تب دنگی

تب دنگی (Dengue Fever) یک بیماری ویروسی است که توسط پشه‌های آلوده از جنس Aedes، به ویژه پشه Aedes aegypti، منتقل می‌شود. ویروس دنگی چهار سویه مختلف دارد (DENV-1 تا DENV-4) و افراد می‌توانند چندین بار در طول زندگی خود به آن مبتلا شوند.

علائم تب دنگی

علائم تب دنگی به طور معمول 4 تا 10 روز پس از گزش پشه آلوده ظاهر می‌شوند و ممکن است از 2 تا 7 روز ادامه یابند. علائم اصلی تب دنگی شامل موارد زیر است:

علائم خفیف تب دنگی

1. تب بالا:

   • تب معمولاً بین ۳۸ تا ۴۰ درجه سانتی‌گراد است و ممکن است به مدت چند روز ادامه یابد.

2. دردهای عضلانی و مفصلی:

   • درد در عضلات و مفاصل که ممکن است بسیار آزاردهنده و شبیه به دردهای استخوانی باشد.

3. بثورات پوستی:

   • بثورات قرمز و خفیف بر روی پوست، به ویژه در نواحی شکم و پاها.

4. خستگی و ضعف عمومی:

   • احساس خستگی و ضعف که می‌تواند به طور موقت فعالیت‌های روزمره را تحت تاثیر قرار دهد.

5. درد پشت چشم:

   • درد یا ناراحتی در ناحیه پشت چشم‌ها که معمولاً همراه با تب و دردهای عضلانی است.

6. تهوع و استفراغ:

   • احساس تهوع و در برخی موارد استفراغ که می‌تواند باعث کم‌آبی بدن شود.

7. درد سردرد:

   • سردرد خفیف یا متوسط که معمولاً همراه با تب و سایر علائم است.

علائم شدید تب دنگی

1. تب دنگی شدید (Dengue Hemorrhagic Fever - DHF):

   • خونریزی: خونریزی از لثه‌ها، خونریزی زیر پوست (پتشی)، خونریزی دستگاه گوارش (مثلاً استفراغ خون یا مدفوع تیره رنگ).
   • کاهش پلاکت‌های خون: کاهش شدید تعداد پلاکت‌های خون که می‌تواند به خونریزی‌های داخلی و خارجی منجر شود.
   • افزایش نفوذپذیری عروق خونی: نشت مایعات از عروق به بافت‌های بدن که می‌تواند باعث تورم و تجمع مایعات در شکم و دیگر نواحی شود.

2. سندروم شوک دنگی (Dengue Shock Syndrome - DSS):

   • کاهش شدید فشار خون: که می‌تواند به شوک و اختلالات حیاتی منجر شود.
   • علائم شوک: شامل سبکی سر، بی‌حالی، تعریق زیاد، ضربان قلب سریع یا نامنظم، و تنفس سریع.

3. نارسایی اعضای بدن:

   • در موارد نادر و شدید، تب دنگی می‌تواند به نارسایی کبد، کلیه، یا قلب منجر شود.

4. تغییرات در وضعیت ذهنی:

   • سردرگمی، بی‌حالی، و رفتار غیرمعمول که ممکن است نشان‌دهنده عوارض شدیدتر باشد.

در موارد شدیدتر، ممکن است به "تب دنگی هموراژیک" یا "سندرم شوک دنگی" منجر شود که علائمی مثل خونریزی لثه، خون در مدفوع، کاهش شدید فشار خون و نارسایی اندام‌ها را به همراه دارد.

درمان تب دنگی

در حال حاضر درمان خاصی برای ویروس دنگی وجود ندارد و درمان آن بیشتر بر پایه مدیریت علائم، نظیر کنترل تب و هیدراتاسیون است.

درمان تب دنگی عمدتاً حمایتی است و شامل موارد زیر می‌شود:

1. استراحت کافی: استراحت مهم است تا بدن بتواند با ویروس مقابله کند و بهبود یابد.

2. مصرف مایعات: برای جلوگیری از کم‌آبی بدن، نوشیدن مایعات زیاد، مانند آب، آبمیوه‌ها، و سوپ‌ها، توصیه می‌شود. این امر کمک می‌کند تا از بروز علائم کم‌آبی مانند خشکی پوست و کاهش ادرار جلوگیری شود.

3. مسکن‌ها: برای کاهش درد و تب، معمولاً از داروهای مسکن غیر استروئیدی مانند استامینوفن (پاراستامول) استفاده می‌شود. استفاده از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن و آسپیرین باید به دلیل خطر خونریزی و عوارض جانبی دیگر اجتناب شود.

4. پایش علائم: نظارت دقیق بر علائم بیماری و وضعیت بیمار، به ویژه در موارد شدید، مهم است. برخی از بیماران ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشته باشند تا از مشکلات جدی مانند شوک دنگی و خونریزی جلوگیری شود.

5. پزشکی فوری: اگر علائم بیمار بدتر شد، شامل خونریزی، درد شدید در شکم، استفراغ مداوم، یا نشانه‌های کم‌آبی شدید، به فوریت پزشکی نیاز است.

پیشگیری از تب دنگی

پیشگیری از ابتلا به تب دنگی به ویژه در مناطق شیوع این بیماری بسیار مهم است. از آنجا که تب دنگی توسط پشه‌های آلوده منتقل می‌شود، اقدامات پیشگیرانه عمدتاً بر کاهش تماس با پشه‌ها و کنترل محیط تمرکز دارد. در اینجا به نکات و روش‌های کلیدی پیشگیری از تب دنگی پرداخته شده است:

۱. پیشگیری از نیش پشه‌ها

• استفاده از مواد دفع‌کننده پشه: استفاده از مواد دفع‌کننده پشه که حاوی DEET، پیکاریدین، یا روغن‌های طبیعی مثل روغن سیترونلا هستند، می‌تواند به کاهش نیش پشه‌ها کمک کند.
• پوشاک محافظ: پوشیدن لباس‌های بلند و پوشاننده، به ویژه در ساعات اوج فعالیت پشه‌ها (صبح زود و غروب)، می‌تواند به کاهش تماس با پشه‌ها کمک کند.
• استفاده از تورهای ضد پشه: استفاده از تورهای ضد پشه در هنگام خواب، به ویژه در مناطق با خطر بالا، می‌تواند از نیش پشه‌ها جلوگیری کند.

۲. کنترل محیط

• پیشگیری از تجمع آب‌های راکد: پشه‌های آئدس به آب‌های راکد برای تخم‌گذاری نیاز دارند. بنابراین، مهم است که از تجمع آب در ظروف، سطل‌ها، گلدان‌ها، و سایر مکان‌ها جلوگیری شود. این شامل تخلیه یا پوشاندن این منابع آب به طور منظم است.
• پاکسازی محیط: تمیز کردن محیط‌های داخلی و خارجی از بقایای مواد و ظروفی که می‌توانند به تجمع آب و رشد پشه‌ها کمک کنند.

۳. آگاهی و آموزش

• آموزش به جامعه: آگاهی دادن به افراد در مورد روش‌های پیشگیری و علائم تب دنگی می‌تواند به کاهش شیوع بیماری کمک کند.
• اطلاع‌رسانی در مورد فعالیت‌های پشه‌ها: اطلاع‌رسانی به مردم درباره زمان‌های اوج فعالیت پشه‌ها و روش‌های پیشگیری می‌تواند موثر باشد.

۴. اقدامات در مناطق شیوع

• استفاده از اسپری‌های ضد پشه: استفاده از اسپری‌های حاوی مواد شیمیایی مؤثر برای کاهش جمعیت پشه‌ها در مناطق آسیب‌پذیر.
• پشتیبانی از برنامه‌های بهداشت عمومی: مشارکت در برنامه‌های بهداشت عمومی که شامل حذف مکان‌های تجمع پشه‌ها و انجام اقدامات کنترلی است.

۵. پیشگیری برای مسافران

• مراقبت‌های ویژه برای مسافران: اگر به مناطق با شیوع تب دنگی سفر می‌کنید، به دقت دستورالعمل‌های پیشگیری را رعایت کنید، از جمله استفاده از مواد دفع‌کننده پشه و پوشیدن لباس‌های محافظ.

۶. واکسن

• استفاده از واکسن Dengvaxia: در مناطقی که تب دنگی شایع است و برای افراد در گروه‌های سنی مناسب، واکسن Dengvaxia می‌تواند به پیشگیری از تب دنگی کمک کند، به شرطی که فرد قبلاً به ویروس دنگی مبتلا شده باشد.