فتق یا باد فتق به وضعیتی گفته می‌شود که در آن، بخشی از یک اندام داخلی بدن (مانند روده) از طریق یک نقطه ضعیف در عضلات یا بافت‌های اطراف آن به بیرون برآمده می‌شود. این برآمدگی معمولاً به صورت یک توده قابل لمس در زیر پوست ظاهر می‌شود.
فهرست مطالب
علائم فتق
فتق زمانی رخ می‌دهد که بخشی از یک اندام داخلی، معمولاً روده، از طریق یک نقطه ضعیف در عضلات یا بافت‌های اطراف آن به بیرون برآمده شود. این برآمدگی اغلب به صورت یک توده قابل لمس ظاهر می‌شود.
علائم شایع فتق عبارتند از:
- برآمدگی: این برجستگی معمولاً در هنگام ایستادن، سرفه یا بلند کردن اجسام سنگین بزرگ‌تر شده و با دراز کشیدن ممکن است کوچکتر شود. محل این برآمدگی بسته به نوع فتق متفاوت است.
- درد: ممکن است در ناحیه برآمدگی احساس درد شود، به‌خصوص هنگام فعالیت فیزیکی.
- احساس سنگینی یا فشار: در ناحیه‌ای که فتق وجود دارد، ممکن است احساس سنگینی یا فشار احساس شود.
- تهوع و استفراغ: اگر فتق گیر کرده باشد و محتویات روده در آن به دام بیفتد، ممکن است این علائم ایجاد شود.
- قرمزی و تورم: در موارد شدیدتر، پوست روی برآمدگی ممکن است قرمز و متورم شود.
توجه: همه افراد مبتلا به فتق، تمام این علائم را ندارند و ممکن است علائم برخی افراد خفیف‌تر یا شدیدتر باشد. همچنین، برخی افراد ممکن است هیچ علامتی نداشته باشند.
انواع مختلف فتق علائم متفاوتی دارند:
- فتق مغبنی: شایع‌ترین نوع فتق است و معمولاً در کشاله ران ایجاد می‌شود.
- فتق نافی: در اطراف ناف ایجاد می‌شود.
- فتق برشی: در محل برش‌های جراحی قبلی ایجاد می‌شود.
- فتق فموری: در بالای کشاله ران و در ناحیه ران رخ می‌دهد.
اگر فکر می‌کنید که ممکن است دچار فتق شده باشید، حتماً به پزشک مراجعه کنید. پزشک با انجام معاینه فیزیکی و ممکن است با استفاده از روش‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی یا سی تی اسکن، تشخیص دقیق را انجام می‌دهد.
درمان فتق معمولاً با جراحی انجام می‌شود. در صورت عدم درمان، فتق ممکن است بزرگ‌تر شود و عوارض جدی‌تری ایجاد کند.
عوارض فتق شامل موارد زیر است:
- گیر افتادن فتق: بخشی از روده در فتق گیر کرده و باعث درد شدید، تهوع، استفراغ و انسداد روده می‌شود.
- خفگی فتق: جریان خون به بخشی از روده که در فتق گیر کرده است قطع شده و میتواند باعث مرگ بافت شود.
علل و نشانه‌های فتق
فتق زمانی رخ می‌دهد که بخشی از یک اندام داخلی، معمولاً روده، از طریق یک نقطه ضعیف در عضلات یا بافت‌های اطراف آن به بیرون برآمده شود. این برآمدگی اغلب به صورت یک توده قابل لمس ظاهر می‌شود.
علل ایجاد فتق
- ضعف عضلات: با افزایش سن یا به دلیل برخی بیماری‌ها، عضلات شکم ممکن است ضعیف شده و باعث ایجاد فتق شوند.
- افزایش فشار داخل شکم: فعالیت‌های سنگین، سرفه‌های مزمن، یبوست، بارداری و چاقی می‌توانند فشار داخل شکم را افزایش داده و خطر فتق را بالا ببرند.
- جراحی‌های قبلی: برش‌های جراحی قبلی در ناحیه شکم می‌توانند نقاط ضعفی ایجاد کنند که احتمال بروز فتق را افزایش می‌دهند.
- عوامل ژنتیکی: برخی افراد به دلیل عوامل ژنتیکی مستعد ابتلا به فتق هستند.
نشانه‌های فتق
- برآمدگی: شایع‌ترین علامت فتق است که با ایستادن یا سرفه کردن بزرگ‌تر می‌شود و با دراز کشیدن ممکن است کوچکتر شود.
- درد: ممکن است در ناحیه برآمدگی احساس درد شود که با فعالیت بدنی یا سرفه بدتر می‌شود.
- احساس سنگینی یا فشار در ناحیه برآمدگی
- تهوع و استفراغ: در صورتی که فتق گیر کرده باشد و محتویات روده در آن به دام بیفتد، ممکن است این علائم ایجاد شود.
انواع مختلف فتق علائم متفاوتی دارند:
- فتق مغبنی (اینگوینال): شایع‌ترین نوع فتق است و معمولاً در کشاله ران ایجاد می‌شود.
- فتق نافی: در اطراف ناف ایجاد می‌شود.
- فتق برشی: در محل برش‌های جراحی قبلی ایجاد می‌شود.
- فتق فموری: در بالای کشاله ران و در ناحیه ران رخ می‌دهد.
توجه: همه افراد مبتلا به فتق، تمام این علائم را ندارند و ممکن است علائم برخی افراد خفیف‌تر یا شدیدتر باشد. همچنین، برخی افراد ممکن است هیچ علامتی نداشته باشند.
اگر فکر می‌کنید که ممکن است دچار فتق شده باشید، حتماً به پزشک مراجعه کنید. پزشک با انجام معاینه فیزیکی و ممکن است با استفاده از روش‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی یا سی تی اسکن، تشخیص دقیق را انجام می‌دهد.
درمان فتق معمولاً با جراحی انجام می‌شود. در صورت عدم درمان، فتق ممکن است بزرگ‌تر شود و عوارض جدی‌تری ایجاد کند.
عوارض فتق شامل موارد زیر است:
- گیر افتادن فتق: بخشی از روده در فتق گیر کرده و باعث درد شدید، تهوع، استفراغ و انسداد روده می‌شود.
- خفگی فتق: جریان خون به بخشی از روده که در فتق گیر کرده است قطع شده و میتواند باعث مرگ بافت شود.
تشخیص فتق
تشخیص فتق معمولاً با معاینه فیزیکی توسط پزشک انجام می‌شود. پزشک با فشار دادن به ناحیه برآمده و بررسی واکنش آن، میتواند به وجود فتق پی ببرد.
مراحل تشخیص فتق:
- معاینه فیزیکی: پزشک ناحیه برآمده را بررسی می‌کند تا اندازه، شکل و قوام آن را مشخص کند. همچنین، پزشک ممکن است از شما بخواهد سرفه کنید یا زور بزنید تا برآمدگی واضح‌تر شود.
- پرسش در مورد علائم: پزشک در مورد علائمی مانند درد، تورم، احساس سنگینی یا ناراحتی در ناحیه برآمدگی سوالاتی از شما خواهد پرسید.
- بررسی سابقه پزشکی: پزشک سابقه پزشکی شما را بررسی می‌کند تا عوامل خطر مانند جراحی‌های قبلی، سرفه مزمن یا یبوست را شناسایی کند.
در برخی موارد، ممکن است برای تأیید تشخیص و بررسی دقیق‌تر، آزمایش‌های تصویربرداری مانند:
- سونوگرافی: برای مشاهده بافت‌های نرم و ارزیابی جریان خون در ناحیه فتق استفاده می‌شود.
- سی تی اسکن: برای ایجاد تصاویر دقیق از ساختارهای داخلی بدن و تشخیص عوارض احتمالی فتق به کار می‌رود.
- ام آر آی: برای بررسی دقیق‌تر بافت‌های نرم و تشخیص عوارض پیچیده فتق استفاده می‌شود.
چرا تشخیص فتق اهمیت دارد؟
- تعیین نوع فتق: تشخیص نوع فتق برای انتخاب بهترین روش درمانی ضروری است.
- بررسی عوارض: تشخیص به موقع فتق میتواند از بروز عوارضی مانند گیر افتادن یا خفگی فتق جلوگیری کند.
- برنامه‌ریزی برای درمان: بر اساس تشخیص پزشک، بهترین روش درمانی برای شما انتخاب می‌شود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر متوجه هرگونه برآمدگی یا تورم در ناحیه شکم یا کشاله ران شدید، یا اگر دردی در این نواحی احساس می‌کنید، حتماً به پزشک مراجعه کنید. همچنین اگر پس از جراحی قبلی در ناحیه شکم، متوجه برآمدگی شدید، باید به پزشک مراجعه کنید.
درمان بیماری فتق
درمان قطعی فتق معمولاً جراحی است. در جراحی، پزشک برآمدگی را به داخل شکم برمی‌گرداند و نقطه ضعفی که باعث ایجاد فتق شده است را ترمیم می‌کند.
انواع جراحی فتق
- جراحی باز: در این روش، جراح یک برش در محل فتق ایجاد می‌کند و با استفاده از بخیه یا پروتز، محل ضعیف را ترمیم می‌کند.
- جراحی لاپاراسکوپی: این روش با ایجاد چند برش کوچک در شکم و استفاده از ابزارهای مخصوص انجام می‌شود. جراحی لاپاراسکوپی معمولاً کمتر تهاجمی است و دوره نقاهت کوتاه‌تری دارد.
عوامل موثر در انتخاب روش جراحی
- نوع فتق: نوع فتق، اندازه و محل آن در انتخاب روش جراحی موثر است.
- سایر بیماری‌ها: وجود بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت یا بیماری‌های قلبی در انتخاب روش جراحی موثر است.
- سن بیمار: سن بیمار و شرایط عمومی بدن نیز در انتخاب روش جراحی نقش دارد.
مزایای جراحی لاپاراسکوپی نسبت به جراحی باز
- برش‌های کوچکتر: در جراحی لاپاراسکوپی، برش‌های کوچکتری ایجاد می‌شود که باعث کاهش درد و خونریزی می‌شود.
- دوره نقاهت کوتاه‌تر: بیماران معمولاً سریع‌تر به فعالیت‌های روزمره خود باز می‌گردند.
- عوارض کمتر: خطر عفونت و عوارض دیگر در جراحی لاپاراسکوپی کمتر است.
چه زمانی باید جراحی انجام شود؟
- فتق‌های بزرگ: فتق‌های بزرگ‌تر احتمال گیر افتادن و خفگی دارند و نیاز به جراحی فوری دارند.
- فتق‌های دردناک: اگر فتق باعث درد مداوم یا شدید شود، جراحی توصیه می‌شود.
- فتق‌های گیر کرده: اگر بخشی از روده در فتق گیر کند، جراحی اورژانسی لازم است.
مراقبت‌های بعد از جراحی
- استراحت: پس از جراحی، به استراحت کافی نیاز دارید.
- دارو درمانی: پزشک برای کنترل درد و جلوگیری از عفونت، داروهایی تجویز می‌کند.
- فعالیت بدنی: به تدریج و با توصیه پزشک، فعالیت‌های بدنی خود را افزایش دهید.
عوارض جراحی فتق
- عفونت: مانند هر جراحی دیگری، خطر عفونت در جراحی فتق نیز وجود دارد.
- خونریزی: خونریزی یکی دیگر از عوارض احتمالی جراحی است.
- آسیب به اندام‌های داخلی: در موارد نادر، ممکن است به اندام‌های داخلی آسیب برسد.
- عود فتق: در برخی موارد، ممکن است فتق دوباره عود کند.
انواع فتق در مردان و زنان
فتق زمانی رخ می‌دهد که بخشی از یک اندام داخلی، معمولاً روده، از طریق یک نقطه ضعیف در عضلات یا بافت‌های اطراف آن به بیرون برآمده شود. این برآمدگی اغلب به صورت یک توده قابل لمس ظاهر می‌شود.
انواع فتق بر اساس محل بروز، متفاوت است و در مردان و زنان می‌توانند متفاوت باشند.
فتق‌های شایع در مردان
- فتق کشاله ران (اینگوینال): شایع‌ترین نوع فتق در مردان است و در ناحیه کشاله ران رخ می‌دهد.
- فتق نافی: در اطراف ناف ایجاد می‌شود.
- فتق برشی: در محل برش‌های جراحی قبلی ایجاد می‌شود.
- فتق فمورال: در بالای کشاله ران و در ناحیه ران رخ می‌دهد.
- فتق اپی گاستریک: در بالای ناف و زیر استخوان جناغ رخ می‌دهد.
فتق‌های شایع در زنان
- فتق کشاله ران (اینگوینال): گرچه در مردان شایع‌تر است، اما در زنان نیز میتواند رخ دهد.
- فتق نافی: خصوصاً در زنانی که باردار بوده‌اند یا چاق هستند، شایع است.
- فتق فمورال: در زنان شایع‌تر از مردان است و در بالای کشاله ران و در ناحیه ران رخ می‌دهد.
- فتق برشی: مانند مردان، در محل برش‌های جراحی قبلی ایجاد می‌شود.
عوامل موثر در ایجاد فتق:
- ضعف عضلات شکمی: به دلایلی مانند افزایش سن، بارداری، سرفه مزمن یا یبوست میتواند رخ دهد.
- افزایش فشار داخل شکم: فعالیت‌های سنگین، بلند کردن اجسام سنگین و چاقی می‌توانند فشار داخل شکم را افزایش دهند.
- جراحی‌های قبلی: برش‌های جراحی قبلی می‌توانند نقاط ضعفی در دیواره شکم ایجاد کنند.
- عوامل ژنتیکی: برخی افراد به دلیل عوامل ژنتیکی مستعد ابتلا به فتق هستند.
علائم فتق:
- برآمدگی: شایع‌ترین علامت است که با ایستادن یا سرفه کردن بزرگ‌تر می‌شود.
- درد: ممکن است در ناحیه برآمدگی احساس درد شود.
- احساس سنگینی یا فشار
- تهوع و استفراغ: در صورت گیر افتادن فتق
تشخیص فتق:
- معاینه فیزیکی: پزشک با معاینه ناحیه برآمده میتواند به تشخیص فتق کمک کند.
- تصویربرداری: در برخی موارد، ممکن است از سونوگرافی، سی تی اسکن یا ام آر آی برای تأیید تشخیص استفاده شود.
درمان فتق:
- جراحی: معمولاً تنها درمان قطعی فتق، جراحی است.
عوارض بیماری فتق
فتق اگر درمان نشود، میتواند عوارض جدی ایجاد کند. این عوارض به دلیل گیر افتادن و فشرده شدن بخشی از روده یا بافت‌های دیگر داخل فتق رخ می‌دهند.
عوارض اصلی فتق عبارتند از:
- فتق گیر کرده (Incarcerated hernia): در این حالت، بخشی از روده یا بافت دیگری در فتق گیر کرده و نمی‌توان آن را به داخل شکم برگرداند. این وضعیت باعث درد شدید، تهوع، استفراغ و یبوست می‌شود.
- خفگی فتق (Strangulated hernia): اگر فتق گیر کرده درمان نشود، ممکن است خون‌رسانی به بخشی از روده قطع شده و باعث مرگ بافت شود. این وضعیت بسیار خطرناک است و نیاز به جراحی فوری دارد.
- انسداد روده: فتق گیر کرده میتواند باعث انسداد روده شود که منجر به درد شدید، نفخ و عدم توانایی در عبور گاز یا مدفوع می‌شود.
- عفونت: اگر فتق عفونی شود، میتواند باعث درد شدید، تب و لرز شود.
علائم هشدار دهنده که نشان می‌دهند فتق ممکن است عارضه دار شده باشد عبارتند از:
- افزایش ناگهانی درد در ناحیه فتق
- تغییر رنگ پوست در ناحیه فتق (قرمز، بنفش یا تیره شدن)
- تهوع و استفراغ شدید
- تب و لرز
- عدم توانایی در دفع گاز یا مدفوع
اگر متوجه هر یک از این علائم شدید، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
چرا درمان فتق مهم است؟
درمان فتق معمولاً با جراحی انجام می‌شود. جراحی به موقع میتواند از بروز عوارض جدی مانند خفگی فتق و مرگ بافت جلوگیری کند. همچنین، جراحی به شما این امکان را می‌دهد که بدون درد و نگرانی از عوارض، به فعالیت‌های روزمره خود بازگردید.
پیشگیری از بیماری فتق
اگرچه برخی عوامل ایجاد فتق مانند ژنتیک قابل کنترل نیستند، اما با رعایت برخی نکات می‌توان خطر ابتلا به فتق را کاهش داد. در اینجا به برخی از روش‌های پیشگیری از بیماری فتق اشاره می‌کنیم:
- حفظ وزن سالم: چاقی باعث افزایش فشار داخل شکم شده و خطر ابتلا به فتق را افزایش می‌دهد.
- رژیم غذایی مناسب: مصرف غذاهای فیبردار برای جلوگیری از یبوست و کاهش فشار بر عضلات شکم مفید است.
- ورزش منظم: ورزش منظم به تقویت عضلات شکم کمک کرده و از ایجاد فتق جلوگیری می‌کند.
- بلند کردن صحیح اجسام: هنگام بلند کردن اجسام سنگین، از خم کردن کمر خودداری کرده و زانوهای خود را خم کنید.
- ترک سیگار: سیگار باعث سرفه مزمن می‌شود که میتواند فشار داخل شکم را افزایش دهد.
- درمان به موقع بیماری‌هایی که باعث سرفه مزمن می‌شوند: بیماری‌هایی مانند آسم و برونشیت مزمن می‌توانند با ایجاد سرفه مزمن، خطر ابتلا به فتق را افزایش دهند.
- جلوگیری از یبوست: یبوست باعث افزایش فشار بر عضلات شکم می‌شود.
- جلوگیری از افزایش فشار داخل شکم: از انجام فعالیت‌هایی که باعث افزایش فشار داخل شکم می‌شوند مانند زور زدن هنگام اجابت مزاج خودداری کنید./ی
درج نظر