آزمایش ESR یا سرعت رسوب گلبول‌های قرمز

تست ESR زمانی انجام می‌شود که پزشک مشکوک به وجود التهاب یا عفونت در بدن باشد. علائمی که ممکن است نشان‌دهنده نیاز به انجام این آزمایش باشند، شامل موارد زیر هستند:

1. تب و عفونت‌های مکرر:

   • تب بدون دلیل مشخص
   • علائم عفونت مزمن مثل تب، تعریق شبانه، یا ضعف

2. درد و تورم مفاصل:

   • درد، تورم، و سفتی مفاصل به ویژه در بیماری‌های التهابی مثل آرتریت روماتوئید
   • دردهای مفصلی همراه با التهاب و تورم در ناحیه مفاصل

3. کاهش وزن بدون علت مشخص:

   • کاهش وزن ناگهانی و بدون علت روشن که ممکن است ناشی از التهاب مزمن یا بیماری‌هایی مانند سرطان باشد.

4. دردهای عضلانی و استخوانی:

   • درد مداوم عضلات یا استخوان‌ها که با علائم دیگر مانند خستگی و ضعف همراه است.

5. خستگی مزمن و ضعف:

   • احساس خستگی شدید و طولانی‌مدت بدون علت مشخص، که ممکن است ناشی از التهاب یا بیماری‌های خودایمنی باشد.

6. علائم عمومی التهاب:

   • التهاب و ورم در نواحی مختلف بدن، از جمله پوست، بافت‌های نرم، یا اعضای داخلی.

7. بیماری‌های خودایمنی و التهابی:

   • علائم مربوط به بیماری‌های خودایمنی مانند لوپوس یا واسکولیت (التهاب رگ‌های خونی) که شامل بثورات پوستی، درد مفاصل، و خستگی است.

8. سرطان یا بیماری‌های مزمن:

   • اگر پزشک به وجود سرطان یا بیماری‌های مزمن مثل میلوم مولتیپل یا لنفوم مشکوک باشد، این تست می‌تواند به ارزیابی شرایط کمک کند.

پزشک ممکن است بر اساس تاریخچه پزشکی و علائم شما این تست را تجویز کند تا به تشخیص دقیق‌تر منبع التهاب یا عفونت کمک کند.

برای انجام تست ESR نیاز به آمادگی خاصی ندارید، زیرا این آزمایش تنها یک نمونه خون ساده است. با این حال، برخی موارد کلی وجود دارند که می‌توانید به آن‌ها توجه کنید:

1. اطلاع به پزشک درباره داروها:

   • اگر دارویی مصرف می‌کنید، مخصوصاً داروهایی که ممکن است بر نتیجه آزمایش تأثیر بگذارند (مانند داروهای ضدالتهاب یا کورتیکواستروئیدها)، بهتر است به پزشک خود اطلاع دهید. برخی از داروها می‌توانند بر نتایج تست ESR تأثیر بگذارند.

2. رژیم غذایی:

   • معمولاً نیازی به ناشتا بودن یا رعایت رژیم غذایی خاص قبل از این آزمایش نیست. با این حال، در صورتی که پزشک دستورالعمل خاصی داده باشد، بهتر است از آن پیروی کنید.

3. اجتناب از فعالیت شدید:

   • برای جلوگیری از تأثیر بر نتایج آزمایش، از انجام ورزش‌های سنگین یا فعالیت‌های فیزیکی شدید قبل از آزمایش خودداری کنید.

4. آگاهی از سایر آزمایش‌ها:

   • اگر همراه با آزمایش ESR آزمایش‌های دیگری نیز تجویز شده است، ممکن است به آمادگی خاصی نیاز داشته باشید. بهتر است با پزشک خود مشورت کنید تا از دستورالعمل‌های لازم آگاه شوید.

آزمایش ESR ساده و سریع است و معمولاً بدون نیاز به آمادگی خاصی انجام می‌شود، اما اطلاعات دارویی و سابقه پزشکی می‌تواند در تفسیر نتایج تأثیرگذار باشد.

تست ESR (سرعت رسوب گلبول‌های قرمز) در آزمایش خون به طور کلی تنها یک روش استاندارد دارد که با نام روش وسترگرن (Westergren method) شناخته می‌شود. این روش به عنوان مرجع اصلی برای اندازه‌گیری ESR به کار می‌رود. با این حال، در کنار آن، روش‌های دیگری هم برای انجام این آزمایش وجود دارند که برخی از آن‌ها کمتر رایج هستند. در ادامه، به معرفی این روش‌ها می‌پردازیم:

1. روش وسترگرن (Westergren Method)

• روش استاندارد و مرجع برای انجام تست ESR است. در این روش:
  • نمونه خون با یک ضدانعقاد (معمولاً سیترات) مخلوط می‌شود.
  • سپس در یک لوله باریک (با طول 200 میلی‌متر) که به نام لوله وسترگرن شناخته می‌شود، قرار می‌گیرد.
  • پس از یک ساعت، میزان رسوب گلبول‌های قرمز اندازه‌گیری می‌شود و نتیجه بر حسب میلی‌متر در ساعت ثبت می‌شود.
• این روش به دلیل دقت بالا و قابلیت مقایسه جهانی، رایج‌ترین روش در آزمایشگاه‌ها است.

2. روش وینتروب (Wintrobe Method)

• در این روش، خون کامل بدون استفاده از مواد ضدانعقاد مستقیماً در یک لوله کوتاه‌تر از لوله وسترگرن (به طول 100 میلی‌متر) قرار داده می‌شود.
• زمان رسوب‌گذاری به طور مشابه در یک ساعت اندازه‌گیری می‌شود، اما به دلیل اندازه کوتاه‌تر لوله و حساسیت کمتر، معمولاً نتایج با مقادیر کمی متفاوت به دست می‌آید.
• این روش کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد و دقت آن در مقایسه با روش وسترگرن کمتر است.

3. روش خودکار (Automated ESR Analyzers)

• این روش‌ها از دستگاه‌های خودکار برای اندازه‌گیری ESR استفاده می‌کنند. دستگاه‌های مدرن می‌توانند ESR را با دقت و سرعت بالاتری نسبت به روش‌های دستی اندازه‌گیری کنند.
• از جمله مزایای این روش، سرعت بالا، دقت بیشتر و حذف خطاهای انسانی است.
• این دستگاه‌ها معمولاً بر اساس اصول مشابه روش وسترگرن عمل می‌کنند، اما به شکل خودکار و بدون نیاز به دخالت دستی.

4. روش میکرو ESR (Micro ESR)

• در این روش از حجم کمتری از خون استفاده می‌شود و برای بیماران کودکان یا در مواقعی که حجم خون محدود است، به کار می‌رود.
• اگرچه این روش سریع‌تر و کم‌حجم‌تر است، اما معمولاً دقت کمتری نسبت به روش وسترگرن دارد و نتایج ممکن است کمی متفاوت باشد.

مقایسه روش‌ها:

• روش وسترگرن به عنوان دقیق‌ترین و استانداردترین روش شناخته می‌شود.
• روش وینتروب به دلیل استفاده از لوله‌های کوتاه‌تر، کمتر دقت دارد و کاربرد آن محدودتر است.
• دستگاه‌های خودکار به سرعت در حال جایگزین شدن با روش‌های دستی هستند و به دلیل دقت و سرعت بالا در بسیاری از آزمایشگاه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.

در مجموع، روش وسترگرن به دلیل دقت و مقبولیت جهانی، بیشترین استفاده را دارد و به عنوان مرجع اصلی در تعیین ESR در نظر گرفته می‌شود.

محدوده طبیعی ESR (سرعت رسوب گلبول‌های قرمز) بسته به جنسیت و سن افراد متفاوت است، اما اگر این مقدار از حد طبیعی بیشتر شود، می‌تواند نشان‌دهنده شرایط غیرطبیعی در بدن باشد. به طور کلی:

محدوده طبیعی ESR

• مردان: 0 تا 15 میلی‌متر در ساعت
• زنان: 0 تا 20 میلی‌متر در ساعت
• افراد مسن: با افزایش سن، مقادیر ESR می‌تواند به طور طبیعی کمی بیشتر باشد (برای مردان بالای 50 سال تا 20 میلی‌متر و برای زنان تا 30 میلی‌متر در ساعت).
• کودکان: معمولاً 0 تا 10 میلی‌متر در ساعت

محدوده‌های خطر (بالا بودن ESR)

ESR بالاتر از حد طبیعی معمولاً نشان‌دهنده التهاب در بدن است. به طور کلی، مقادیر زیر می‌تواند نشان‌دهنده سطوح مختلف خطر باشد:

1. مقدار ESR بین 20 تا 40 میلی‌متر در ساعت:

   • نشان‌دهنده التهاب خفیف تا متوسط است و ممکن است به دلیل عفونت‌های خفیف یا شرایط مزمن مانند کم‌خونی باشد.

2. مقدار ESR بین 40 تا 70 میلی‌متر در ساعت:

   • ممکن است به وجود یک عفونت یا التهاب قابل توجه اشاره کند و نیازمند بررسی‌های بیشتر برای تشخیص دقیق علت (مانند آرتریت روماتوئید یا عفونت‌های جدی) باشد.

3. ESR بالای 70 میلی‌متر در ساعت:

   • نشان‌دهنده وجود التهاب یا عفونت شدید است و معمولاً در شرایط بحرانی مانند عفونت‌های جدی، بیماری‌های خودایمنی شدید، یا برخی انواع سرطان‌ها مشاهده می‌شود.

محدوده بسیار خطرناک

• ESR بالای 100 میلی‌متر در ساعت:
  • این سطح نشان‌دهنده یک وضعیت بحرانی است که ممکن است به علت بیماری‌های جدی مانند میلوم مولتیپل، لنفوم، سل، یا سایر شرایط التهابی یا عفونی شدید رخ دهد. در این موارد نیاز به بررسی فوری و درمان وجود دارد.

البته این تست تنها یک شاخص غیر اختصاصی از التهاب است و افزایش ESR به تنهایی نشان‌دهنده یک بیماری خاص نیست. برای تشخیص دقیق، معمولاً همراه با سایر آزمایش‌ها و بررسی‌های بالینی تفسیر می‌شود.

بالا بودن ESR (سرعت رسوب گلبول‌های قرمز) معمولاً نشان‌دهنده وجود التهاب در بدن است. این وضعیت می‌تواند دلایل متنوعی داشته باشد و به عنوان یک شاخص غیرمستقیم از بیماری‌های مختلف استفاده می‌شود. مهم‌ترین عواملی که می‌توانند باعث افزایش ESR شوند عبارت‌اند از:

1. عفونت‌ها:

   • عفونت‌های باکتریایی یا ویروسی مانند ذات‌الریه، عفونت‌های ادراری یا سایر عفونت‌های مزمن.

2. بیماری‌های التهابی:

   • آرتریت روماتوئید
   • لوپوس اریتماتوز سیستمیک (SLE)
   • واسکولیت‌ها (التهاب عروق خونی)

3. بیماری‌های خودایمنی:

   • بیماری‌های ناشی از حمله سیستم ایمنی به بدن، مانند بیماری کرون، کولیت اولسراتیو و بیماری‌های تیروئید.

4. سرطان‌ها:

   • برخی از انواع سرطان‌ها مانند لنفوم و میلوم مولتیپل می‌توانند باعث افزایش ESR شوند.

5. بیماری‌های مزمن:

   • بیماری‌های مزمن مانند بیماری‌های کلیوی، بیماری‌های قلبی و نارسایی‌های مزمن دیگر نیز ممکن است باعث افزایش ESR شوند.

6. کم‌خونی:

   • انواع خاصی از کم‌خونی، به ویژه کم‌خونی ناشی از بیماری‌های التهابی.

در مجموع، بالا بودن ESR به تنهایی تشخیص قطعی نمی‌دهد، اما به عنوان یک ابزار تشخیصی همراه با علائم بالینی و سایر آزمایش‌ها به پزشک کمک می‌کند تا به منبع التهاب یا مشکل پی ببرد.