ترانگزامیک اسید یک داروی ضد فیبرینولیتیک است که برای کاهش یا پیشگیری از خونریزی‌های شدید استفاده می‌شود. این دارو با مهار فعالیت فیبرینولیز، یعنی فرآیندی که طی آن لخته‌های خونی شکسته می‌شوند، عمل می‌کند. در واقع، ترانگزامیک اسید مانع تجزیه فیبرین، پروتئینی که در تشکیل لخته‌های خونی نقش دارد، می‌شود.
فهرست مطالب
ترکیبات ترانگزامیک اسید
ترانگزامیک اسید (Tranexamic acid) یک ترکیب مصنوعی است که به عنوان یک عامل ضد فیبرینولیتیک عمل می‌کند. این ماده با ساختاری شیمیایی مشابه آمینوکاپروئیک اسید (Aminocaproic acid) است، اما قدرت مهار فیبرینولیز آن بیشتر است. در ادامه به ترکیبات و ویژگی‌های شیمیایی ترانگزامیک اسید می‌پردازیم.
ترکیب شیمیایی ترانگزامیک اسید
نام شیمیایی
نام شیمیایی ترانگزامیک اسید به شرح زیر است:
- نام شیمیایی (IUPAC): trans-4-(aminomethyl)cyclohexanecarboxylic acid
فرمول مولکولی
- فرمول مولکولی: C8H15NO2
ساختار شیمیایی
- ساختار شیمیایی: ترانگزامیک اسید شامل یک حلقه سیکلوهگزان با یک گروه کربوکسیلیک اسید (COOH) و یک گروه آمینومتیل (CH2NH2) است. این ترکیب به صورت زیر نوشته می‌شود:
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی
- وزن مولکولی: 157.21 گرم بر مول
- حلالیت: ترانگزامیک اسید به خوبی در آب حل می‌شود، اما در حلال‌های آلی مانند اتانول و استون حلالیت کمتری دارد.
- نقطه ذوب: حدود 300 درجه سانتی‌گراد (با تجزیه)
مکانیسم عمل
ترانگزامیک اسید به طور خاص به جایگاه‌های پلاسمینوژن و پلاسمین متصل می‌شود و مانع از تبدیل پلاسمینوژن به پلاسمین می‌شود. پلاسمین آنزیمی است که مسئول تجزیه فیبرین (پروتئینی که لخته‌های خونی را تشکیل می‌دهد) است. با مهار پلاسمین، ترانگزامیک اسید مانع از تجزیه لخته‌های خونی می‌شود و در نتیجه خونریزی را کاهش می‌دهد.
اشکال دارویی
ترانگزامیک اسید در اشکال دارویی مختلفی موجود است، از جمله:
- قرص‌های خوراکی: معمولاً در دوزهای 250 میلی‌گرم و 500 میلی‌گرم موجود است.
- آمپول‌های تزریقی: معمولاً در دوزهای 500 میلی‌گرم در 5 میلی‌لیتر (100 میلی‌گرم/میلی‌لیتر) موجود است.
- محلول‌های موضعی: برای استفاده در درمان‌های پوستی.
کاربردهای ترانگزامیک اسید
ترانگزامیک اسید کاربردهای گسترده‌ای در حوزه‌های مختلف پزشکی دارد که به دلیل تأثیر آن در کاهش خونریزی و جلوگیری از تجزیه لخته‌های خونی است. در ادامه به برخی از کاربردهای مهم این دارو می‌پردازیم:
-
کنترل خونریزی‌های قاعدگی شدید (منوراژی)
ترانگزامیک اسید برای زنان با قاعدگی‌های شدید و طولانی مدت تجویز می‌شود. این دارو میتواند به طور موثری میزان خونریزی را کاهش دهد و کیفیت زندگی این بیماران را بهبود بخشد.
-
جراحی‌ها و تروما
در جراحی‌های بزرگ و موارد ترومای شدید، ترانگزامیک اسید برای کاهش خونریزی و نیاز به انتقال خون استفاده می‌شود. این دارو میتواند خونریزی حین و بعد از جراحی‌های ارتوپدی، قلب و عروق، و جراحی‌های بزرگ دیگر را کاهش دهد.
-
خونریزی‌های پس از زایمان (PPH)
ترانگزامیک اسید به عنوان درمانی برای کنترل خونریزی‌های شدید پس از زایمان مورد استفاده قرار می‌گیرد. این کاربرد به ویژه در کاهش مرگ و میر ناشی از خونریزی‌های پس از زایمان بسیار موثر است.
-
خونریزی‌های دندان‌پزشکی
برای بیمارانی که در معرض خطر خونریزی شدید پس از اعمال دندان‌پزشکی قرار دارند، مانند بیماران با اختلالات انعقادی یا مصرف کنندگان داروهای ضدانعقاد، ترانگزامیک اسید میتواند به عنوان یک عامل پیشگیری کننده از خونریزی استفاده شود.
-
درمان خونریزی‌های بینی (اپیستاکسی)
در موارد خونریزی‌های شدید بینی، ترانگزامیک اسید به صورت موضعی یا سیستمیک تجویز می‌شود تا میزان خونریزی را کاهش دهد.
-
خونریزی‌های داخلی
ترانگزامیک اسید در موارد خاصی از خونریزی‌های داخلی مانند خونریزی‌های گوارشی مورد استفاده قرار می‌گیرد. البته در این موارد باید با احتیاط و تحت نظر پزشک متخصص مصرف شود.
-
هموفیلی و اختلالات انعقادی
برای بیماران مبتلا به هموفیلی و دیگر اختلالات انعقادی که به دلیل نداشتن فاکتورهای انعقادی مناسب دچار خونریزی‌های شدید می‌شوند، ترانگزامیک اسید به عنوان یک درمان مکمل استفاده می‌شود.
-
خونریزی‌های مرتبط با سرطان
در بیمارانی که به دلیل تومورهای سرطانی دچار خونریزی‌های شدید می‌شوند، این دارو میتواند به کاهش خونریزی و بهبود وضعیت عمومی بیمار کمک کند.
-
کاربرد در زیبایی و پوست
در حوزه زیبایی و پوست، ترانگزامیک اسید به عنوان یک ماده روشن‌کننده پوست استفاده می‌شود و در درمان ملاسما و هیپرپیگمانتاسیون کاربرد دارد.
دوز و نحوه مصرف
دوز مصرفی و نحوه تجویز ترانگزامیک اسید بستگی به نوع و شدت خونریزی، وضعیت بیمار و نظر پزشک دارد. برای مثال، در خونریزی‌های قاعدگی، معمولاً 500 میلی‌گرم تا 1 گرم سه بار در روز تجویز می‌شود، در حالی که در موارد جراحی ممکن است به صورت تزریقی و با دوزهای بالاتر مصرف شود.
نحوه عملکرد ترانگزامیک اسید
ترانگزامیک اسید (Tranexamic acid) به عنوان یک داروی ضد فیبرینولیتیک عمل می‌کند که به طور گسترده‌ای برای کاهش و کنترل خونریزی‌های شدید استفاده می‌شود. در ادامه به توضیح نحوه عملکرد این دارو می‌پردازیم:
مکانیسم عمل ترانگزامیک اسید
- مهار فیبرینولیز
ترانگزامیک اسید با مهار سیستم فیبرینولیتیک، از تجزیه لخته‌های خونی جلوگیری می‌کند. سیستم فیبرینولیتیک مسئول شکستن و تجزیه لخته‌های خونی است که به وسیله پلاسمین، یک آنزیم پروتئولیتیک، انجام می‌شود.
- اتصال به پلاسمینوژن و پلاسمین
ترانگزامیک اسید به صورت رقابتی به جایگاه‌های لیزین بر روی مولکول‌های پلاسمینوژن و پلاسمین متصل می‌شود. این اتصال مانع از تبدیل پلاسمینوژن به پلاسمین فعال می‌شود و همچنین فعالیت پلاسمین را مهار می‌کند.
- کاهش تجزیه فیبرین
پلاسمین مسئول تجزیه فیبرین، پروتئینی که ساختار لخته‌های خونی را تشکیل می‌دهد، است. با مهار پلاسمین، ترانگزامیک اسید مانع از تجزیه فیبرین می‌شود و در نتیجه لخته‌های خونی پایدارتر می‌شوند و خونریزی کاهش می‌یابد.
فرایند عملکرد به صورت جزئی‌تر
- تشکیل لخته خون: در صورت ایجاد آسیب و خونریزی، فرآیند انعقاد خون آغاز می‌شود و فیبرین به عنوان یک ماده چسبنده باعث اتصال پلاکت‌ها و سایر سلول‌های خونی می‌شود تا لخته خون تشکیل شود.
- فعالیت سیستم فیبرینولیتیک: بدن به طور طبیعی دارای سیستم فیبرینولیتیک است که لخته‌های خونی غیرضروری را تجزیه می‌کند. پلاسمینوژن به پلاسمین تبدیل می‌شود که این آنزیم فیبرین را تجزیه می‌کند.
- اثر ترانگزامیک اسید: با تزریق یا مصرف ترانگزامیک اسید، این دارو به جایگاه‌های پلاسمینوژن و پلاسمین متصل می‌شود و از تبدیل پلاسمینوژن به پلاسمین و فعالیت پلاسمین جلوگیری می‌کند. در نتیجه، تجزیه فیبرین و لخته‌های خونی کاهش می‌یابد و خونریزی کنترل می‌شود.
کاربردهای کلینیکی بر اساس مکانیسم عمل
- خونریزی‌های شدید: برای کنترل خونریزی‌های حاد مانند خونریزی‌های پس از زایمان، جراحی‌ها و ترومای شدید استفاده می‌شود.
- خونریزی‌های مزمن: در خونریزی‌های قاعدگی شدید (منوراژی) و خونریزی‌های مرتبط با اختلالات انعقادی مانند هموفیلی.
- خونریزی‌های موضعی: مانند خونریزی‌های بینی و خونریزی‌های دندان‌پزشکی.
عوارض جانبی مصرف داروی ترانگزامیک اسید
مصرف ترانگزامیک اسید ممکن است با عوارض جانبی همراه باشد، اگرچه بسیاری از افراد ممکن است هیچ‌گونه عارضه جانبی نداشته باشند یا تنها عوارض خفیفی را تجربه کنند. آگاهی از این عوارض و گزارش هر گونه علائم غیرعادی به پزشک میتواند به پیشگیری و مدیریت بهتر آنها کمک کند. در ادامه به برخی از عوارض جانبی شایع و نادر ترانگزامیک اسید اشاره می‌کنم:
عوارض جانبی شایع
- مشکلات گوارشی:
- تهوع
- استفراغ
- اسهال
- درد شکمی
- واکنش‌های پوستی:
- کهیر
- خارش
- راش‌های پوستی
- سرگیجه و سردرد:
- احساس سرگیجه
- سردرد
عوارض جانبی نادر اما جدی
- ترومبوز وریدی یا شریانی:
- افزایش خطر تشکیل لخته‌های خونی که میتواند منجر به ترومبوز ورید عمقی (DVT)، آمبولی ریه، حمله قلبی یا سکته مغزی شود.
- واکنش‌های آلرژیک شدید (آنافیلاکسی):
- تنگی نفس
- تورم صورت، لب‌ها، زبان یا گلو
- احساس تنگی در قفسه سینه
- کهیر شدید
- اختلالات بینایی:
- تغییرات در بینایی رنگ‌ها
- تاری دید
- کاهش وضوح بینایی
- آسیب کلیوی:
- در برخی موارد نادر، مصرف طولانی‌مدت یا با دوزهای بالا ممکن است باعث آسیب کلیوی شود.
نکات مهم برای مصرف ایمن ترانگزامیک اسید
- مشورت با پزشک: قبل از شروع مصرف ترانگزامیک اسید، باید تمامی مشکلات و شرایط پزشکی خود را با پزشک مطرح کنید، به ویژه اگر سابقه ترومبوز، اختلالات انعقادی یا بیماری‌های کلیوی دارید.
- مصرف طبق دستور پزشک: دارو را دقیقاً طبق دستور پزشک مصرف کنید و از تغییر دوز یا توقف ناگهانی آن بدون مشورت با پزشک خودداری کنید.
- نظارت بر علائم: هرگونه علائم غیرعادی یا عوارض جانبی را به پزشک خود گزارش دهید.
- اجتناب از تداخلات دارویی: در صورت مصرف داروهای دیگر، به ویژه داروهای ضدانعقاد مانند وارفارین، پزشک خود را مطلع کنید.
موارد احتیاط مصرف داروی ترانگزامیک اسید
مصرف ترانگزامیک اسید باید با احتیاط و تحت نظر پزشک صورت گیرد، زیرا ممکن است برخی از افراد در مواجهه با شرایط و بیماری‌های خاص نیاز به مراقبت ویژه داشته باشند. در ادامه به برخی از موارد احتیاط مصرف داروی ترانگزامیک اسید اشاره می‌کنم:
- افرادی که حساسیت یا آلرژی به ترانگزامیک اسید دارند: افرادی که در گذشته به ترانگزامیک اسید یا سایر داروهای ضد فیبرینولیتیک حساسیت نشان داده‌اند، باید از مصرف این دارو خودداری کنند.
- افرادی که مبتلا به اختلالات انعقادی هستند: افرادی که دارای اختلالات انعقادی مانند هموفیلی یا دیسمنوره وحشی هستند، باید مصرف ترانگزامیک اسید را با پزشک خود مطرح کنند و تحت نظر پزشکی استفاده کنند.
- افرادی که دارای بیماری‌های کلیوی هستند: بیمارانی که دارای مشکلات کلیوی هستند باید مصرف ترانگزامیک اسید را با احتیاط و زیر نظر پزشک خود انجام دهند، زیرا مصرف این دارو ممکن است باعث تشدید مشکلات کلیوی شود.
- افرادی که دارای بیماری‌های قلبی و عروقی هستند: بیمارانی که دارای بیماری‌های قلبی و عروقی مانند فشار خون بالا، برادیکاردی، یا سابقه حمله قلبی هستند، باید قبل از شروع مصرف ترانگزامیک اسید، این موضوع را با پزشک خود مطرح کنند و دستورالعمل‌های مربوط به مصرف دارو را به دقت دنبال کنند.
- افراد باردار یا شیرده: ترانگزامیک اسید باید تحت نظر پزشک و با دقت مصرف شود در صورتی که باردار هستید یا در دوران شیردهی قرار دارید. استفاده از این دارو در این دوره‌ها فقط در صورتی مناسب است که فواید آن از مخاطرات محتمل برای جنین یا نوزاد بیشتر باشد.
- افراد مبتلا به سندرم ورید خونی تعویضی: مصرف ترانگزامیک اسید در افرادی که به سندرم ورید خونی تعویضی معروف هستند باید با احتیاط انجام شود و تحت نظر پزشکی استفاده شود.
همچنین، در صورت مصرف هر گونه دارو، به ویژه داروهای تجویزی، اهمیت دارد که تمامی شرایط پزشکی خود را به پزشک معالج خود اطلاع دهید تا از تداخلات دارویی و مشکلات جانبی ممکنه جلوگیری شود.
تداخلات دارویی ترانگزامیک اسید
مصرف ترانگزامیک اسید ممکن است با دیگر داروها و مواد مختلف تداخل داشته باشد، که این تداخلات میتواند اثرات جانبی جدیدی ایجاد کند یا تأثیرات داروها را تغییر دهد. در زیر به برخی از تداخلات دارویی ترانگزامیک اسید با داروها و مواد مختلف اشاره می‌کنم:
-
داروهای ضدانعقاد (Anticoagulants)
ترانگزامیک اسید ممکن است با داروهای ضدانعقاد مانند وارفارین (Warfarin) تداخل داشته باشد و خطر افزایش خونریزی را افزایش دهد. بنابراین، مصرف همزمان این داروها باید تحت نظر پزشک باشد و دوزهای مورد نیاز بر اساس نتایج آزمایشات خونی تنظیم شود.
-
داروهای ضدافسردگی موثر در سروتونین (SSRIs)
ترانگزامیک اسید ممکن است با برخی از داروهای ضدافسردگی مانند فلوکستین (Fluoxetine) یا سرترالین (Sertraline) تداخل داشته باشد و میزان سروتونین در مغز را افزایش دهد که میتواند خطر افزایش خونریزی را افزایش دهد. بنابراین، ترکیب مصرف این داروها باید تحت نظر پزشک باشد.
-
داروهای ضدتشنج (Anticonvulsants)
برخی از داروهای ضدتشنج مانند فنیتوئین (Phenytoin) و کاربامازپین (Carbamazepine) ممکن است با ترانگزامیک اسید تداخل داشته باشند و میزان داروهای ضدتشنج را در بدن کاهش دهند. بنابراین، ممکن است نیاز به تنظیم دوزهای دارویی باشد.
-
داروهای مهارکننده بیان آنزیم CYP450
بعضی از داروها مانند کتوکونازول (Ketoconazole) و ایتراکونازول (Itraconazole) که مهارکننده بیان آنزیم CYP450 هستند، ممکن است با ترانگزامیک اسید تداخل داشته باشند و میزان ترانگزامیک اسید در بدن را افزایش دهند. بنابراین، ترکیب مصرف این داروها باید با احتیاط صورت گیرد و ممکن است نیاز به تنظیم دوزهای ترانگزامیک اسید باشد.
-
داروهای ضدآلرژی و آنتی هیستامین‌ها
برخی از داروهای ضدآلرژی مانند ستیرین (Cetirizine) و لوراتادین (Loratadine) ممکن است با ترانگزامیک اسید تداخل داشته باشند و میزان ترانگزامیک اسید در بدن را افزایش دهند. بنابراین، ترکیب مصرف این داروها باید با احتیاط صورت گیرد.
نکته مهم:
همواره قبل از شروع مصرف هر گونه دارو، باید با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید و اطمینان حاصل کنید که تمامی داروهایی که استفاده می‌کنید با ترانگزامیک اسید تداخل نخواهند داشت.
کاربرد ترانگزامیک اسید در زیبایی و پوست
ترانگزامیک اسید در حوزه زیبایی و پوست نیز کاربردهای گسترده‌ای دارد. این ماده به دلیل خواص روشن‌کنندگی و ضد التهابی خود، به طور فزاینده‌ای در محصولات مراقبت از پوست و درمان‌های تخصصی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در ادامه به برخی از کاربردهای مهم ترانگزامیک اسید در زمینه زیبایی و پوست می‌پردازیم:
-
درمان ملاسما
ملاسما یک وضعیت شایع پوستی است که باعث ایجاد لکه‌های تیره روی پوست، به ویژه در ناحیه صورت، می‌شود. ترانگزامیک اسید میتواند با مهار تولید ملانین، به کاهش و درمان این لکه‌ها کمک کند. این ماده معمولاً به صورت موضعی (کرم‌ها و سرم‌ها) یا در ترکیب با درمان‌های دیگر مانند لیزر درمانی استفاده می‌شود.
-
کاهش هیپرپیگمانتاسیون
هیپرپیگمانتاسیون به تغییر رنگ و تیره شدن پوست در نواحی مختلف بدن اشاره دارد. ترانگزامیک اسید با مهار فعالیت تیروزیناز، آنزیمی که در تولید ملانین نقش دارد، به کاهش لکه‌های تیره و یکدست شدن رنگ پوست کمک می‌کند.
-
بهبود لکه‌های پس از التهاب (PIH)
پس از التهاب و آسیب‌های پوستی مانند آکنه، ممکن است لکه‌های تیره‌ای بر روی پوست باقی بمانند که به آنها لکه‌های پس از التهاب گفته می‌شود. ترانگزامیک اسید با کاهش تولید ملانین و التهاب، میتواند به بهبود این لکه‌ها کمک کند.
-
مهار التهاب و قرمزی پوست
ترانگزامیک اسید دارای خواص ضد التهابی است که میتواند به کاهش قرمزی و التهاب پوست کمک کند. این ویژگی باعث می‌شود که این ماده برای پوست‌های حساس و مستعد قرمزی مناسب باشد.
-
استفاده در محصولات مراقبت از پوست
ترانگزامیک اسید به طور گسترده‌ای در محصولات مراقبت از پوست مانند سرم‌ها، کرم‌ها و ماسک‌ها استفاده می‌شود. این محصولات می‌توانند به بهبود رنگ و بافت پوست، کاهش لکه‌های تیره و افزایش شفافیت پوست کمک کنند.
-
ترکیب با درمان‌های دیگر
ترانگزامیک اسید میتواند به عنوان یک مکمل در کنار درمان‌های دیگر مانند لیزر، پیلینگ شیمیایی و میکرونیدلینگ استفاده شود تا نتایج بهتری در کاهش لکه‌ها و بهبود کیفیت پوست حاصل شود.
روش‌های مصرف
- موضعی: کرم‌ها و سرم‌های حاوی ترانگزامیک اسید به صورت مستقیم بر روی پوست استفاده می‌شوند.
- خوراکی: در برخی موارد، پزشکان ممکن است ترانگزامیک اسید را به صورت خوراکی برای درمان مشکلات پوستی خاص تجویز کنند.
- تزریقی: در موارد خاص، ممکن است از تزریق ترانگزامیک اسید در نواحی مشکل‌دار استفاده شود.
نکات مهم
- تست حساسیت: قبل از استفاده از محصولات حاوی ترانگزامیک اسید، بهتر است تست حساسیت انجام شود تا از بروز واکنش‌های آلرژیک جلوگیری شود.
- مشورت با پزشک: استفاده از ترانگزامیک اسید، به ویژه در صورت مصرف خوراکی یا تزریقی، باید تحت نظر پزشک متخصص انجام شود.
- استفاده از ضدآفتاب: هنگام استفاده از محصولات حاوی ترانگزامیک اسید، استفاده از ضدآفتاب با SPF مناسب ضروری است تا از آسیب‌های ناشی از اشعه UV جلوگیری شود.
ترانگزامیک اسید یک ماده موثر در درمان مشکلات پوستی مانند ملاسما، هیپرپیگمانتاسیون و لکه‌های پس از التهاب است. با توجه به خواص روشن‌کنندگی و ضد التهابی، این ماده به طور گسترده‌ای در محصولات مراقبت از پوست و درمان‌های تخصصی مورد استفاده قرار می‌گیرد. با این حال، مصرف آن باید با دقت و تحت نظر پزشک یا متخصص پوست انجام شود. /ق
درج نظر