اختلال شنوایی یا کم شنوایی

انواع کم شنوایی به طور کلی به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند: کم شنوایی هدایتی (Conductive Hearing Loss)، کم شنوایی حسی‌عصبی (Sensorineural Hearing Loss)، و کم شنوایی ترکیبی (Mixed Hearing Loss). همچنین، یک نوع نادر به نام کم شنوایی عصبی (Neural Hearing Loss) نیز وجود دارد.

1. کم شنوایی هدایتی (Conductive Hearing Loss)

کم شنوایی هدایتی مربوط به مشکلات در انتقال صدا از گوش خارجی یا میانی به گوش داخلی است.

علل

• انسداد کانال گوش: وجود جرم گوش (واکس) یا جسم خارجی در کانال گوش.
• عفونت گوش میانی: التهاب یا عفونت گوش میانی (اوتیت میانی) که ممکن است با ترشح همراه باشد.
• سوراخ شدن پرده گوش: پارگی پرده صماخ.
• مشکلات استخوانچه‌ها: ناهنجاری در استخوانچه‌های گوش میانی مثل اوتوسکلروزیس (سخت شدن استخوانچه‌ها).

ویژگی‌ها

• کاهش شنوایی به صورت موقت یا دائمی.
• معمولاً می‌تواند با درمان دارویی یا جراحی بهبود یابد.
• معمولاً حساسیت به صداهای بلند طبیعی است.

2. کم شنوایی حسی‌عصبی (Sensorineural Hearing Loss)

کم شنوایی حسی‌عصبی ناشی از آسیب به گوش داخلی یا مسیرهای عصبی است که صدا را به مغز منتقل می‌کنند.

علل

• آسیب به سلول‌های مویی: تخریب سلول‌های مویی در حلزون شنوایی.
• عوامل ژنتیکی: وراثت.
• قرارگیری در معرض صداهای بلند: آسیب ناشی از صداهای بلند مثل صدای انفجار یا موسیقی بلند.
• پیری: کاهش شنوایی مرتبط با سن (پرسبي‌كوزيس).
• بیماری‌ها: بیماری‌های مانند منییر یا عفونت‌های ویروسی.

ویژگی‌ها

• کاهش شنوایی دائمی.
• معمولاً با سمعک یا کاشت حلزون قابل مدیریت است.
• حساسیت به صداهای بلند ممکن است کاهش یابد.

3. کم شنوایی ترکیبی (Mixed Hearing Loss)

کم شنوایی ترکیبی شامل ترکیبی از کم شنوایی هدایتی و حسی‌عصبی است.

علل

• مشکلات هم در گوش میانی (مثل انسداد یا عفونت) و هم در گوش داخلی (مثل آسیب به سلول‌های مویی).
• ترکیبی از علل ذکر شده در کم شنوایی هدایتی و حسی‌عصبی.

ویژگی‌ها

• علائم و علل کم شنوایی هدایتی و حسی‌عصبی را دارد.
• ممکن است به درمان‌های ترکیبی نیاز داشته باشد.

4. کم شنوایی عصبی (Neural Hearing Loss)

کم شنوایی عصبی مربوط به مشکلات در عصب شنوایی است که صداها را از گوش به مغز منتقل می‌کند.

علل

• تومور عصب شنوایی: مثل نورینوم آکوستیک.
• آسیب به عصب شنوایی: به دلیل تروما یا بیماری‌های عصبی.
• اختلالات مادرزادی: نقص‌های مادرزادی عصب شنوایی.

ویژگی‌ها

• کاهش شنوایی ممکن است شدید و دائمی باشد.
• معمولاً سمعک‌ها مؤثر نیستند و درمان‌ها ممکن است محدود باشند.

جدول مقایسه انواع کم شنوایی

در صورت بروز هرگونه مشکل شنوایی، مشاوره با یک متخصص شنوایی یا پزشک گوش، حلق و بینی برای تشخیص دقیق و درمان مناسب توصیه می‌شود.

علل شایع کم شنوایی

کم شنوایی می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود. این علل معمولاً بر اساس نوع کم شنوایی (هدایتی، حسی‌عصبی، ترکیبی یا عصبی) متفاوت هستند. در زیر به علل شایع کم شنوایی بر اساس هر نوع می‌پردازیم:

1. کم شنوایی هدایتی (Conductive Hearing Loss)

مشکلات در انتقال صدا از گوش خارجی یا میانی به گوش داخلی.

• جرم گوش (واکس گوش): تجمع جرم در کانال گوش می‌تواند مانع انتقال صدا به پرده گوش شود.
• عفونت گوش خارجی (اوتیت خارجی): التهاب یا عفونت در کانال گوش.
• عفونت گوش میانی (اوتیت میانی): عفونت و التهاب در گوش میانی که ممکن است با ترشح و انسداد همراه باشد.
• سوراخ شدن پرده گوش: پارگی پرده صماخ به دلیل عفونت، صداهای بلند یا آسیب فیزیکی.
• اوتوسکلروزیس (Otosclerosis): رشد غیرطبیعی استخوانچه‌ها در گوش میانی که منجر به سخت شدن آن‌ها می‌شود.
• مشکلات مادرزادی: ناهنجاری‌های مادرزادی در ساختار گوش خارجی یا میانی.
• آسیب یا ضربه به گوش: تروما که می‌تواند به گوش خارجی یا میانی آسیب برساند.

2. کم شنوایی حسی‌عصبی (Sensorineural Hearing Loss)

مشکلات در گوش داخلی یا مسیرهای عصبی که صدا را به مغز منتقل می‌کنند.

• پیری (Presbycusis): کاهش شنوایی مرتبط با سن به دلیل تخریب تدریجی سلول‌های مویی در حلزون شنوایی.
• قرارگیری در معرض صداهای بلند: آسیب به سلول‌های مویی در حلزون شنوایی به دلیل صداهای بلند، مثل صدای انفجار یا موسیقی بلند.
• عوامل ژنتیکی: مشکلات ارثی که باعث کم شنوایی می‌شوند.
• بیماری‌ها: بیماری‌های مانند منییر، عفونت‌های ویروسی (مثل اوریون)، یا مننژیت که می‌توانند به گوش داخلی آسیب برسانند.
• تومورها: مثل نورینوم آکوستیک (تومور عصبی شنیداری).
• ضربه‌ها: آسیب به سر یا گوش که می‌تواند به گوش داخلی یا عصب شنوایی آسیب برساند.
• داروهای اتوتوکسیک: برخی داروها مثل آنتی‌بیوتیک‌های آمینوگلیکوزید، داروهای شیمی‌درمانی، یا داروهای ضد مالاریا که می‌توانند به حلزون شنوایی آسیب بزنند.

3. کم شنوایی ترکیبی (Mixed Hearing Loss)

ترکیبی از علل کم شنوایی هدایتی و حسی‌عصبی.

• عفونت‌های شدید گوش: می‌تواند هم گوش میانی و هم گوش داخلی را تحت تأثیر قرار دهد.
• آسیب‌های شدید فیزیکی: می‌تواند به ساختارهای گوش خارجی، میانی و داخلی آسیب برساند.
• مشکلات همزمان ساختاری و عصبی: ترکیبی از مشکلات هدایتی و حسی‌عصبی به دلیل بیماری یا آسیب.

4. کم شنوایی عصبی (Neural Hearing Loss)

مشکلات در عصب شنوایی که صدا را از گوش به مغز منتقل می‌کند.

• تومور عصب شنوایی: مثل نورینوم آکوستیک که می‌تواند به عصب شنوایی فشار وارد کند و باعث کم شنوایی شود.
• آسیب به عصب شنوایی: به دلیل تروما یا بیماری‌های عصبی.
• اختلالات مادرزادی: نقص‌های مادرزادی عصب شنوایی.

عوامل افزایش‌دهنده خطر

• وراثت: داشتن سابقه خانوادگی کم شنوایی.
• عادات ناسالم: مثل قرار گرفتن در معرض صدای بلند بدون محافظت.
• عفونت‌های مزمن: مانند اوتیت میانی مکرر.
• استفاده از مواد اتوتوکسیک: داروهای خاص که به شنوایی آسیب می‌زنند.
• مشکلات پزشکی مزمن: مثل دیابت یا بیماری‌های قلبی عروقی که ممکن است بر سلامت کلی شنوایی تأثیر بگذارد.

پیشگیری

• محافظت از گوش‌ها در برابر صداهای بلند: استفاده از گوش‌گیرها یا محافظ‌های شنوایی در محیط‌های پرصدا.
• اجتناب از وارد کردن اشیاء خارجی به کانال گوش.
• درمان به‌موقع عفونت‌های گوش.
• اجتناب از داروهای اتوتوکسیک یا استفاده از آن‌ها با احتیاط و تحت نظر پزشک.
• معاینه منظم شنوایی: به ویژه برای افرادی که در معرض خطر قرار دارند.

برای مدیریت کم شنوایی و جلوگیری از بدتر شدن آن، مهم است که به محض مشاهده هر گونه نشانه‌ای، با یک متخصص شنوایی یا پزشک گوش، حلق و بینی مشورت کنید.

علائم کم شنوایی می‌تواند بسته به شدت و نوع آن متفاوت باشد. در اینجا علائم رایج کم شنوایی را بررسی می‌کنیم:

علائم عمومی کم شنوایی

1. دشواری در شنیدن مکالمات: به خصوص در محیط‌های پر صدا یا وقتی چند نفر همزمان صحبت می‌کنند.
2. نیاز به تکرار مکالمات: درخواست مکرر برای تکرار گفته‌های دیگران.
3. بالا بردن صدای تلویزیون یا رادیو: نیاز به تنظیم صدای بلندتر از حالت معمول.
4. مشکل در شنیدن صداهای ضعیف: مانند صدای زنگ موبایل یا زمزمه.
5. مشکل در درک گفتار: به ویژه در صورت وجود صدای زمینه‌ای یا وقتی صحبت از فاصله دورتر انجام می‌شود.
6. تغییر در درک تُن‌های صدا: صداها ممکن است مبهم یا ضعیف به نظر برسند.
7. احساس فشار یا پر شدن گوش: مانند حالتی که گوش با آب پر شده باشد.

علائم خاص کم شنوایی هدایتی

1. کاهش وضوح صداها: صداها به طور کلی کم‌واضح‌تر به نظر می‌رسند.
2. حس صداهای خفه و مبهم: مانند شنیدن صداها از پشت یک دیوار.
3. ترشح از گوش: به خصوص در صورت وجود عفونت گوش میانی.
4. درد گوش: ممکن است همراه با کم شنوایی هدایتی ناشی از عفونت یا التهاب.
5. احساس پری در گوش: به دلیل انسداد جرم گوش یا مایع.

علائم خاص کم شنوایی حسی‌عصبی

1. مشکل در شنیدن صدای بالا: مانند صدای پرنده‌ها یا صدای تلفن.
2. زنگ زدن یا وزوز گوش (تینیتوس): صداهایی مانند زنگ زدن، وزوز، یا صدای موج در گوش که ممکن است با کاهش شنوایی همراه باشد.
3. تغییر در درک تُن‌های مختلف: صداهای بلند ممکن است غیرطبیعی یا ناخوشایند به نظر برسند.
4. ناتوانی در شنیدن گفتار واضح: حتی در محیط‌های ساکت، گفتار ممکن است مبهم به نظر برسد.
5. عدم توانایی در تمایز بین صداهای مشابه: مانند شنیدن کلمات اشتباه در مکالمات.

علائم خاص کم شنوایی ترکیبی

1. ترکیبی از علائم کم شنوایی هدایتی و حسی‌عصبی: بسته به میزان آسیب به گوش خارجی، میانی و داخلی.
2. مشکل در شنیدن و درک گفتار: هم در محیط‌های ساکت و هم پرصدا.

علائم خاص کم شنوایی عصبی

1. کاهش شدید شنوایی: صداها ممکن است به شدت کاهش یابند.
2. مشکل در شنیدن صداها از یک طرف: به خصوص در مواردی که عصب یک طرف دچار مشکل شده است.
3. ناتوانی در شنیدن و درک گفتار: حتی با استفاده از سمعک.
4. عدم تأثیر سمعک‌ها: مشکلات شنوایی که با سمعک بهبود نمی‌یابند.

علائم مرتبط در کودکان

1. تأخیر در شروع گفتار: یا رشد زبان کندتر از هم‌سن و سالان.
2. پاسخ ندادن به صداها: حتی در هنگام ایجاد صداهای بلند.
3. عدم واکنش به نام خود: یا صداهای آشنا.
4. تمرکز شدید روی لب‌خوانی: یا دقت به حرکات لب دیگران.
5. توجه کم به محیط: و واکنش‌های کم به تحریکات صوتی.

علائم کم شنوایی ناگهانی

1. کاهش ناگهانی شنوایی: معمولاً در یک گوش.
2. احساس پر شدن گوش: یا گرفتگی در گوش.
3. سرگیجه یا گیجی: ممکن است همراه با کاهش شنوایی ناگهانی باشد.
4. زنگ زدن یا وزوز گوش: اغلب به صورت ناگهانی و همراه با کاهش شنوایی.

توصیه‌ها و اقدامات اولیه

1. مراجعه به پزشک: در صورت مشاهده هر گونه علائم کم شنوایی، بهتر است به یک متخصص گوش، حلق و بینی یا شنوایی‌شناس مراجعه کنید.
2. انجام آزمایش‌های شنوایی: برای تعیین دقیق میزان و نوع کم شنوایی.
3. استفاده از محافظ‌های شنوایی: در محیط‌های پرصدا برای جلوگیری از آسیب بیشتر به شنوایی.
4. مراقبت از گوش‌ها: اجتناب از استفاده از اشیاء نوک‌تیز یا گوش پاک‌کن‌ها برای تمیز کردن کانال گوش.

کم شنوایی ممکن است به تدریج و بدون جلب توجه زیاد شروع شود. بنابراین، معاینات منظم شنوایی و توجه به تغییرات در شنوایی برای تشخیص زودهنگام و درمان مناسب اهمیت دارد.

تشخیص و درمان کم شنوایی به تشخیص دقیق نوع و شدت مشکل شنوایی و ارائه روش‌های مناسب درمانی بستگی دارد. در زیر به روش‌های تشخیص و درمان کم شنوایی پرداخته شده است.

تشخیص کم شنوایی

1. ارزیابی پزشکی و سابقه بیمار

• پرسش در مورد علائم: پزشک از بیمار در مورد مشکلات شنوایی، شدت و مدت زمان آن‌ها سوال می‌پرسد.
• تاریخچه پزشکی: بررسی بیماری‌های قبلی، داروهای مصرفی و سابقه خانوادگی کم شنوایی.

2. معاینه فیزیکی

• معاینه گوش: بررسی گوش خارجی و پرده گوش برای شناسایی انسداد، عفونت یا آسیب.

3. آزمایش‌های شنوایی

الف. ادیومتری (Audiometry)

• ادیومتری تُن خالص (Pure Tone Audiometry): سنجش حساسیت شنوایی به صداهای مختلف با فرکانس‌ها و شدت‌های متفاوت.
• ادیومتری گفتاری (Speech Audiometry): سنجش توانایی فرد در شنیدن و درک گفتار در سطوح مختلف صدا.

ب. تمپانومتری (Tympanometry)

• ارزیابی عملکرد گوش میانی: اندازه‌گیری حرکت پرده صماخ در پاسخ به تغییرات فشار هوا برای شناسایی مشکلات در گوش میانی مثل عفونت یا انسداد.

ج. آزمون‌های بازتاب آکوستیک (Acoustic Reflex Tests)

• ارزیابی پاسخ‌های عضلانی: بررسی نحوه پاسخ عضلات گوش به صداها برای شناسایی مشکلات در گوش میانی یا عصب شنوایی.

د. آزمون‌های میدان شنوایی (Otoacoustic Emissions - OAE)

• بررسی عملکرد حلزون شنوایی: اندازه‌گیری امواج صوتی که توسط گوش داخلی تولید می‌شود.

هـ. پتانسیل‌های شنوایی برانگیخته (Auditory Brainstem Response - ABR)

• ارزیابی پاسخ‌های عصبی: بررسی پاسخ‌های الکتریکی مغز به صداها برای شناسایی مشکلات عصبی یا گوش داخلی.

4. تصویربرداری

• MRI یا CT Scan: در موارد مشکوک به مشکلات ساختاری یا تومورهای عصبی، از تصویربرداری برای ارزیابی دقیق‌تر استفاده می‌شود.

5. آزمون‌های خاص برای کودکان

• آزمون‌های رفتاری: برای ارزیابی واکنش کودکان به صداها و شناسایی کم شنوایی در سنین پایین.

درمان کم شنوایی

1. درمان‌های پزشکی

الف. دارویی

• آنتی‌بیوتیک‌ها: برای درمان عفونت‌های گوش.
• داروهای استروئیدی: برای کاهش التهاب یا درمان کم شنوایی ناگهانی.

ب. جراحی

• جراحی گوش میانی: مثل ترمیم پرده صماخ (تیمپانوپلاستی) یا اصلاح مشکلات استخوانچه‌ها.
• پاکسازی جرم گوش: در صورت انسداد گوش توسط جرم.

2. وسایل کمک شنوایی

الف. سمعک‌ها (Hearing Aids)

• تقویت صدا: برای افراد با کم شنوایی حسی‌عصبی خفیف تا شدید.
• انواع: سمعک‌های پشت گوشی (BTE)، داخل گوشی (ITE)، داخل کانال (ITC)، و کاملاً داخل کانال (CIC).

ب. کاشت حلزون شنوایی (Cochlear Implants)

• وسیله الکترونیکی: برای تبدیل صدا به سیگنال‌های الکتریکی که به عصب شنوایی ارسال می‌شوند. برای افرادی که سمعک‌ها مؤثر نیستند.

ج. وسایل کمک شنوایی استخوانی (Bone-Anchored Hearing Aids - BAHA)

• انتقال صدا از طریق استخوان: برای افراد با کم شنوایی هدایتی یا ترکیبی.

3. توانبخشی شنوایی

الف. آموزش شنوایی (Aural Rehabilitation)

• آموزش مهارت‌های شنوایی: بهبود توانایی شنیدن و درک گفتار.

ب. لب‌خوانی

• آموزش خواندن لب‌ها: برای کمک به درک گفتار.

ج. استفاده از وسایل کمک شنوایی مکمل

• مثل سیستم‌های FM یا حلقه‌های شنیداری: برای بهبود درک گفتار در محیط‌های پرصدا.

4. درمان‌های خانگی و پیشگیری

الف. محافظت از شنوایی

• استفاده از گوش‌گیرها: در محیط‌های پرصدا.
• اجتناب از صداهای بلند: کاهش زمان قرارگیری در معرض صدای بلند.

ب. مراقبت از گوش‌ها

• عدم استفاده از گوش پاک‌کن: جلوگیری از وارد کردن اشیاء به کانال گوش.
• تمیز نگه‌داشتن گوش: برای جلوگیری از عفونت.

ج. معاینات منظم شنوایی

• پیگیری تغییرات شنوایی: به ویژه برای افرادی که در معرض خطر کم شنوایی هستند.

مدیریت و پیگیری

• مشاوره با متخصص شنوایی: برای بررسی و تنظیم سمعک‌ها یا دیگر وسایل کمک شنوایی.
• آموزش بیمار و خانواده: در مورد استفاده از وسایل کمک شنوایی و روش‌های مدیریت کم شنوایی.
• حمایت اجتماعی: استفاده از گروه‌های حمایتی برای افراد با کم شنوایی.

کم شنوایی نیاز به تشخیص دقیق و جامع دارد تا نوع و شدت آن مشخص شود. درمان‌ها می‌توانند از دارویی و جراحی تا استفاده از وسایل کمک شنوایی و توانبخشی شنوایی متغیر باشند. پیشگیری، محافظت و مراقبت مناسب از شنوایی برای حفظ سلامت شنوایی اهمیت دارد.